Koncentracja uwagi niezaprzeczalnie jest umiejętnością, bez której proces szkolnictwa i samokształcenia przebiegłby w zupełnie innych warunkach i wiązałby się z mniejszą efektywnością. Niestety nie rodzimy się z umiejętnością koncentracji uwagi ani samoistnie jej nie przejawiamy. Musimy ją wyćwiczyć. W jaki sposób?
Adaś, skup się! – nie ma chyba nauczyciela, który chociaż raz w życiu nie wypowiedział podobnego zdania. Pedagodzy, wychowawcy i nauczyciele zdają sobie sprawę, że koncentracja uwagi jest niezbędna, aby uczniowie mogli wynieść jak najwięcej korzyści z lekcji i prezentowanego materiału. Starają się zatem wspierać rozwój koncentracji swoich podopiecznych i podnosić ich świadomość na temat tej jakże istotnej w życiu umiejętności.
Ale koncentracja uwagi nie przydaje się wyłącznie w szkole. To ona sprawia, że codziennie czynności wykonujemy poprawnie, dokładnie i z należytą precyzją. Ale czy koncentracja uwagi faktycznie jest aż tak ważna, że nie można się bez niej obejść, a nauczyciele stale muszą o niej przypominać? Na to pytanie łatwo można odpowiedzieć, oddziałując na ludzką wyobraźnię. Czy saper rozbrajając bombę, faktycznie musi się na tym skupić? Odpowiedź jest oczywista – w przeciwnym razie może stracić życie, podobnie jak ludzie wokół niego. Oczywiście dzieci nie są saperami, a na nauczycielach nie ciąży aż taka odpowiedzialność, jak przy rozbrajaniu bomb, ale… skutki braku koncentracji mogą być analogicznie opłakane w innych dziedzinach życia. Zaniedbania w kształceniu koncentracji uwagi przełożą się na cały okres dorastania i dorosłości uczniów, którzy wraz z nabywanymi umiejętnościami i funkcjami (życiowymi, społecznymi itd.) będą brali na siebie kolejne partie odpowiedzialności.
Koncentracja uwagi u dzieci nie tylko wymaga szlifowania, lecz także pokonywania licznych barier. Deficyty koncentracji mogą mieć bardzo zróżnicowane podłoże dlatego nauczyciel nie ma łatwego zadania jeśli chodzi o przekazanie wiedzy i przykuwanie uwagi. Jak rozpoznać ucznia z deficytem uwagi?
| 1. | Nie potrafi dłuższy czas skupić się na zadaniu. |
| 2. | Nauczyciel może mieć wrażenie, że „dziecko nie słucha, co się do niego mówi”. |
| 3. | Zapomina o codziennych obowiązkach i zadaniach – nawet tych regularnie powtarzających się. |
| 4. | Ma trudności z organizowaniem swoich zajęć, miejsca pracy itd. |
| 5. | Niechętnie i bez entuzjazmu przystępuje do zadań wymagających skupienia i wysiłku intelektualnego. |
| 6. | Swoje zadania i ćwiczenia wykonuje niechlujnie lub nie dokańcza ich wcale. |
| 7. | Nie może usiedzieć w miejscu, szukając form ucieczki przed wykonaniem zadania. |
| 8. | Szybko i łatwo ulega rozproszeniu, nawet jeśli bodźce rozpraszające są słabe i chwilowe. |
Przyczyną powyższych zachowań mogą być liczne zaburzenia natury neurologicznej, przebodźcowanie lub mogą wynikać z zaniedbań utrwalania prawidłowych nawyków (Pseudo ADD). W związku z tym metody pracy z dzieckiem nadpobudliwym, ze spektrum autyzmu, dysleksją itp., powinny być dostosowane do indywidualnych potrzeb jednostki i elastycznie wprowadzać doskonalenie koncentracji uwagi. W jaki sposób nauczyciel powinien działać, mając pod opieką nie kilku, a kilkunastu uczniów, którzy różnią się między sobą poziomem koncentracji i ewentualnymi zaburzeniami czy deficytami uwagi?
Chcesz lepiej poznać ten temat? Sprawdź nasz artykuł: Kolorowe eksperymenty naukowe
Dużym ułatwieniem dla pedagogów mogą być karty pracy. Koncentracja uwagi to nie schematyczne działanie, a umiejętne korzystanie z logicznego myślenia i skupienia jednocześnie. Ćwiczenia przeznaczone dla uczniów powinny zatem pobudzać szeroki zakres umiejętności dziecka i szkolić jego skupienie wielotorowo. Z tego względu warto korzystać ze specjalistycznych opracowań tworzonych przez fachowców w swoich dziedzinach. Opierają oni swoje metody i pomysły na najnowszych danych naukowych oraz tworzą kreatywne scenariusze w postaci zabaw, co uatrakcyjnia zajęcia i wpływa na zaangażowanie uczniów. Przykładem może być Workbook nauczyciela. Ćwiczenia dla dzieci z koncentracji uwagi. Karty pracy. Pedagog/nauczyciel znajdzie tu liczne scenariusze zajęć, które z łatwością dostosuje do własnej grupy uczniowskiej, a także informacje dotyczące zasad i rozwiązań pracy z uczniem.
Mimo że w pierwszej kolejności wspomnieliśmy o uczniach i poświęciliśmy wątek dziecięcej koncentracji uwagi, nauczyciele nie powinni zapominać także o sobie. Ich koncentracja uwagi również ma niebagatelne znaczenie. Dzięki niej mogą z pasją i zaangażowaniem wykonywać swoją pracę, dostrzegać potrzeby i deficyty uwagi uczniów oraz nie dopuszczać do „przeładowania i wypalenia”. Ponieważ łatwiej powiedzieć niż zrobić, warto sięgnąć po pomocne narzędzie dydaktyczne tym razem dla dorosłych.
Neurodziennik został stworzony z myślą o nauczycielach, rodzicach i opiekunach, którzy chcą dbać o kondycję swojego mózgu, ćwicząc i relaksując umysł jednocześnie. Opracowanie zawiera zróżnicowane zadania wpływające na potencjał mózgu, ciekawostki, łamigłówki logiczne, zadania budujące prawidłowe nawyki zwiększające neuroplastyczność mózgu. Na każdy dzień przygotowano coś innego, a na dodatek całość podzielono zgodnie z porami roku – biorąc pod uwagę, że w każdej z nich nasz mózg pracuje zupełnie inaczej. Oczywiście oprócz korzyści dla samego siebie, jako nauczyciel (czy rodzic) możesz wykorzystywać zawarte w nim wskazówki i wprowadzać do zajęć lekcyjnych z dziećmi.
Pamiętaj, że do skupienia i koncentracji nie da się zmusić, szczególnie dzieci, które są w fazie skoku rozwojowego, buntu kilkulatka czy zmagają się z zaburzeniem wpływającym na deficyt uwagi. Im większy nacisk i „twarde działanie wychowawcze”, tym gorszy, odwrotny skutek. Co zatem zrobić? Zachęcać i motywować. Atmosfera i przyjazne podejście pedagoga czasem mogą zdziałać więcej niż najlepsze i najwybitniejsze narzędzia dydaktyczne. Staraj się też zapewniać odpowiednie przerwy swoim podopiecznym, aby mogli na chwilę odetchnąć i ponownie skupić się na zadaniu.
Bez względu na to czy jesteś wychowawcą, czy uczysz konkretnego przedmiotu, warto przygotować konspekt wskazówek dla rodziców, jak wspierać koncentrację swoich pociech. Problemy z koncentracją u dzieci są coraz częstsze, a to oni mają największy wpływ na znaczną część elementów wspierających koncentrację tj. dietę i sen dzieci, jednak nie zawsze są tego świadomi. Taka dobra komunikacja między nauczycielem a opiekunem może zaowocować lepszymi efektami treningu koncentracji uwagi.
Ponieważ temat skupienia i koncentracji jest bardzo obszerny, warto zagłębić się w jego zakamarki i poskładać poszczególne elementy w całość z korzyścią dla siebie i uczniów. Na łamach naszego portalu, a także siostrzanych magazynów przedstawiliśmy możliwe metody wspierające koncentrację uwagi – w tym mindfulness – i przykłady ćwiczeń dla dzieci w postaci zabawy. Więcej na ten temat znajdziesz w niniejszych artykułach: Co pomaga w nauce i koncentracji? oraz Co daje mindfulness dzieciom w wieku szkolnym? - Mindful Kids.
Korzystaj zatem z dostępnych narzędzi i sugestii, a poziom koncentracji Twoich uczniów będzie się rozwijał, przyczyniając do późniejszych sukcesów i osiągnięć.
