JAKIE SĄ METODY PRACY Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM?

Nadpobudliwość ruchowa (attention-deficit hyperactivity disorder, ADHD; attention deficit disorder, ADD) ma wiele oblicz, a wraz z rozwojem psychologii i pedagogiki specjaliści rozgraniczają jej formy, aby lepiej opracowywać metody zapobiegawczo-kontrolne zachowań pacjentów. Jak zatem scharakteryzować nadpotliwość ruchową? Czy można jej mianem określić dzieci niegrzeczne i niechętne do współpracy? Nie do końca. Mimo że definicja nadpobudliwości ruchowej jest bardzo obszerna i uwzględnia wiele czynników rozwojowych, postaramy się w sposób „kompaktowy” przedstawić problem. 

ADHD jest zaburzeniem o podłożu neurorozwojowym, gdzie dochodzi do nieprawidłowego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Co ciekawe, zaburzenie u każdej jednostki może wyglądać inaczej, co uzależnione jest od rozwoju poszczególnych struktur mózgu (które rozwijają się w nierównomiernym tempie). Nadpobudliwość ruchowa może być dziedziczona lub wynikać z obciążeń okołoporodowych, złej diety ubogiej w minerały i witaminy, zawierającej produkty mocno przetworzone, urazów i czynników środowiskowych, które potęgują ADHD. Należą do nich zaniedbania wychowawcze. Dzieci z ADHD potrzebują szczególnej dozy uwagi, której rodzice nie zawsze są w stanie zapewnić, ze względu na zbyt napięty grafik codziennych i zawodowych obowiązków. W rezultacie nieprawidłowe zachowania dziecka nie są korygowane, a wręcz utrwalane.  

Objawy sugerujące nadpobudliwość ruchową

Uczeń z ADHD:

1. Ma problem z samokontrolą własnych zachowań i emocji. 
2. Ciężko mu utrzymać jedną pozycję, której wymaga w danej chwili sytuacja (siedzenie w ławce, czy spokojne stanie „na baczność” podczas szkolnego apelu). 
3. Bardzo łatwo się rozprasza, ma trudności z koncentracją uwagi. 
4. Może mieć trudności z ze zrozumieniem poleceń, ćwiczeń lub zadań. 
5. Często nie finalizuje swoich działań, rozpoczynając kolejne. 
6. Jest niecierpliwy, co szczególnie uwidacznia się podczas zajęć grupowych. 
7. Próbuje skupić uwagę innych na swojej osobie. Może to przejawiać się przeszkadzaniem podczas lekcji. 
8. Ma problem z zachowaniem ciszy – dużo mówi, nie potrafi pracować w ciszy i spokoju. 
9. Ma tendencje do gubienia swoich rzeczy. 
10. Jego postępowanie i działanie może zagrażać jego (lub innych) bezpieczeństwu. Nie jest w stanie przewidzieć konsekwencji swoich poczynań, skupiając się na „tu i teraz”. 

Aby definitywnie zdiagnozować zaburzenie, a nie pozostawić go w strefie przypuszczeń czy domysłów, niezbędna jest konsultacja w poradni psychologiczno-neurologicznej. Specjaliści nie tylko potwierdzą nadpobudliwość ruchową, lecz także określą jej natężenie i rodzaj. Te informacje pozwolą na celowe opracowanie terapii i skupieniu się na poszczególnych elementach, a nie ogólnikowym zachowaniu dziecka.

Chciałbyś dowiedzieć się więcej? Koniecznie przeczytaj artykuł: Kolorowe eksperymenty naukowe

Metody pracy z dzieckiem nadpobudliwym

Patrząc na objawy nadpobudliwości ruchowej wymienione w poprzednim akapicie, nauczyciel może poczuć się bezradny i zniechęcony w obliczu wyzwań edukacyjnych. Należy jednak pamiętać, że uczeń nadpobudliwy ruchowo nie pragnie zrobić nauczycielowi na złość czy z premedytacją zaburzać jego prowadzenie zajęć. Nie jest jednak w stanie zapanować samodzielnie nad potrzebą ruchu i ekspresji. Jako pedagog musisz mu w tym pomóc, wskazując metody pracy nad emocjami i zachowaniem. Jak zatem postępować z uczniem z ADHD? Przede wszystkim postaraj się dobrze go poznać – może w tym pomóc szerszy wywiad z rodzicami. Nadpobudliwości często towarzyszy dysleksja i dysortografia, które znacząco wpływają na metodykę pracy z dzieckiem oraz dostosowaniem do niego ćwiczeń.

W zapanowaniu nad zachowaniem ucznia i wskazaniu mu prawidłowych wzorców pomoże Ci kilka wskazówek: 

• Poświęć dziecku więcej uwagi. Dzięki temu łatwiej nawiążesz z nim więź i będziesz rejestrować nawet najdrobniejsze postępy ucznia. 
• Bądź konsekwentny. ADHD nie powinno być wymówką nieprawidłowego zachowania czy niewywiązywania się z obowiązków ucznia. 
• Mów w sposób krótki, jasny i przejrzysty. Dzięki temu uczeń łatwiej zapamięta, czego w danej chwili wymagasz. Konkretne komunikaty ułatwią mu również koncentrację. 
• Staraj się nawiązywać kontakt wzrokowy z uczniem w celu skupienia jego uwagi. WAŻNE: Odejdź od tego punktu, jeśli uczeń zmaga się dodatkowo z Autyzmem lub ze spectrum autyzmu. Zmuszanie takiego ucznia do nawiązywania kontaktu wzrokowego może przynieść zupełnie inne rezultaty.  
• Pomóż mu zorganizować swój plan pracy i działań. 
• Chwal za prawidłową postawę i zachowanie, neguj odwrotność. 
• Nie zwlekaj z reakcją na nieprawidłowe zachowanie ucznia. Szybka interwencja zapewnia szybszy powrót do pożądanego systemu pracy. 
• Daj dziecku więcej czasu na realizację zadania. 
• Dziel ćwiczenia na mniejsze części i każ dziecku realizować je krok po kroku. Dzięki temu nauczy się kończyć jedno zadanie, po czym dopiero rozpoczynać kolejne i ułatwi mu skupienie się na materiale.

Oprócz tego zadbaj, aby ławka ucznia z ADHD była usytuowana blisko Ciebie i z dala od okna lub innych możliwych miejsc, które mogłyby go rozproszyć (plakaty, wystawy figur geometrycznych, które stanowią wyposażenie klasy). Oczywiście metody pracy z uczniem z ADHD muszą być zindywidualizowane i czasami pozwalać na odstępstwa od tradycyjnych zachowań. Możesz w określonych sytuacjach pozwolić dziecku na “przechadzki”, ale tylko w obrębie granicy (np. ławki czy końca klasy), którą wyznaczyłeś. Postaraj się jednak, aby reszta klasy nie traktowała tego jako faworyzowania. Lekcja wychowawcza poświęcona indywidualnym potrzebom uczniów może rozładować chwilowe poczucie niesprawiedliwości czy nierównego traktowania. 

Więcej informacji, propozycji ćwiczeń czy szersze omówienie metodyki pracy z uczniem nadpobudliwym przedstawia specjalistyczne opracowanie Terapia dysleksji. ADHD i nieśmiałość, gdzie znajdziesz gotowe scenariusze i karty pracy, ułatwiające wprowadzenie zmian do systemu lekcyjnego, skierowanego do uczniów z ADHD.

Bibliografia: 

1. Terapia dysleksji. ADHD i nieśmiałość, Wydawnictwo Forum Media. 
2. Metody pracy z dzieckiem z ADHD, Agnieszka Herczakowska.
3. Cechy Motoryki Dziecka Nadpobudliwego Psychoruchowo – Trudności Szkolne, Teresa Niklewicz.
4. Metody Pracy z Dzieckiem Nadpobudliwym, Sylwia Dominik.
5. Metody pracy z dzieckiem z zespołem ADHD,  Agnieszka Szkutnik.