Stres to obecnie codzienność każdego człowieka, nawet tego najmniejszego. Nasze dzieci pod wpływem zmian środowiskowych lub dorastania odczuwają różnego rodzaju napięcia, które wpływają bezpośrednio na ich stan emocjonalny. Nie zawsze są jednak w stanie określić, co dokładnie czują, dlaczego i jak sobie poradzić z nagromadzonymi emocjami. Pomocnym rozwiązaniem w tym trzyfilarowym problemie może okazać się psychoedukacja.
Dzień dobry,
Odnoszę wrażenie, że dziś młodzi są narażeni na podwójny stres: raz że szkoła, a dwa że pandemia...Dodamy do tego jeszcze egzaminy i ograniczony kontakt z rówieśnikami i nie ma się co dziwić, że potem nastolatki cierpią na depresje i zaburzenia lękowe, bo po prostu nie dają sobie rady z tą presją. Pytanie, czy my rodzice możemy coś z tym zrobić?
Psychoedukacja mimo rozmaitych definicji to przede wszystkim pomoc w rozumieniu własnych emocji. To narzędzie kreujące samoświadomość emocjonalną i uczuciową, a także wskazówki jak radzić sobie z emocjonalnymi zawirowaniami. Może też okazać się profilaktyką zaburzeń emocjonalnych i depresji, a stosowana w okresie dzieciństwa przynosi najwięcej korzystnych rezultatów. Ale jak wygląda i na czym się dokładnie skupia psychoedukacja dzieci?
Śmiało można powiedzieć, że psychoedukacja nie ma sztywnych ram czasowych. Jej formy mogą być już wprowadzane we wczesnym dzieciństwie, a rozwijanie poszczególnych etapów czy zakresów tematycznych psychoedukacji poszerza się wraz z rozwojem intelektualnym dziecka. Psychoedukacja dzieci najczęściej odbywa się za pomocą warsztatów praktycznych, prezentacji z udziałem dzieci, a także w formie wyświetlania filmów lub bajek.
Są jednak chwile, kiedy psychoedukacja jest szczególnie potrzebna. Zaliczamy do nich:
Ponieważ psychoedukacja jest niezwykle elastyczną dziedziną wsparcia terapeutycznego, można ją dostosować do potrzeb każdego dziecka. Obejmuje nie tylko sam problem, ale uświadamia jakie przeciwności mogą się pojawić na drodze ku dorosłości. Taka profilaktyka przygotuje najmłodszych na skuteczne radzenie sobie z potencjalnymi problemami. Prócz tego psychoedukacja może przyczynić się do:
Chcesz lepiej poznać ten temat? Sprawdź nasz artykuł: Kolorowe eksperymenty naukowe
Warto pamiętać, że psychoedukacja dzieci powinna być dostosowana do ich wieku, potrzeb i problemów. By zatem bazować na odpowiedniej metodyce działania, niezbędna jest dobra obserwacja dziecka ze strony pedagoga/opiekuna/rodzica, a także, uważne słuchanie jego potrzeb. Co ciekawe, długość zajęć i ćwiczeń psychoedukacyjnych może być zróżnicowana. Lepsze efekty przynosi ich regularność niż konkretnie długość, dlatego w programie edukacyjnym, zajęcia z psychoedukacji powinny odbywać się cyklicznie, a nie jednorazowo. Poniżej przedstawiamy tylko niektóre z przydatnych ćwiczeń, które można wprowadzić do codziennych zajęć szkolnych lub domowych.
Karty ćwiczeń – arkusze mogą dotyczyć każdej dziedziny psychoedukacji, ale szczególnie dobrze sprawdzają się w definiowaniu uczuć, emocji i samoobserwacji. Przygotuj karty ćwiczeń, na których przedstawione są rozmaite emocje. Poproś ucznia, by nazwał poszczególne z nich, zdefiniował kiedy mogą się pojawić i zapytaj, kiedy sam je przejawiał. Następnie omówcie wspólnie, kiedy rozważana emocja może się pojawić w codziennym życiu. Taka analiza pomoże dziecku logicznie łączyć fakty i przewidywać kiedy mogą pojawić się negatywne lub pozytywne emocje.
Bajki i filmy – nie ma co ukrywać: dzieci kochają oglądać bajki! Nie chodzi jednak o to, by obejrzały konkretny rodzaj filmu, a po jego wyłączeniu wróciły do codziennych obowiązków. Niezbędne jest jego omówienie, a w niektórych przypadkach pauzowanie i analizowanie wspólnie na bieżąco. Ważne jest, by dziecko wyciągnęło wnioski i główny morał z przedstawionego filmu, a także przełożyło widziane w nim zachowania na swoje otoczenie. Na przykład możesz zapytać w odniesieniu do filmu czy bajki: Jak Ela zachowała się w takiej a takiej sytuacji? Czy dobrze zrobiła? Jak Ty byś się zachował na miejscu Eli? A jak najczęściej się zachowujesz? Takie pytania doprowadzą do samoanalizy dziecka i nakierują je na wzorzec własnych zachowań oraz pokażą możliwości ich polepszenia lub zmiany.
Dialog i ćwiczenia praktyczne – psychoedukacja w formie dialogu to dobry pomysł, by dzieci nauczyły się wyrażać słowem swoje myśli. Niekiedy bywa tak, że dorośli w ferworze zajęć i natłoku obowiązków, nie mają czasu, by porozmawiać z dziećmi. Zajęcia podczas godziny wychowawczej czy na specjalnie zorganizowanych warsztatach, gdzie dzieci mogą się swobodnie wypowiadać, są niezwykle korzystne. Miła atmosfera, zachęta ze strony pedagoga i poczucie bezpieczeństwa sprawiają, że uczeń może powiedzieć “co mu leży na sercu”. Dodatkowo słuchając rówieśników, lepiej zrozumie ich zachowania, co przełoży się na wzmocnienie wspólnych relacji lub więzi.
Można też zastosować ćwiczenia praktyczne przez odgrywanie scenek. Na przykład poproś dwóch uczniów, by odegrali motyw kłótni. Po udanym przedstawieniu omówcie wspólnie: co było powodem konfliktu, jakie były reakcje uczestników kłótni, a następnie obmyślcie plan działania dążący do zgody. Na koniec ćwiczenia, uczniowie odgrywają scenkę pojednawczą, stosując wcześniej omówione wskazówki i zasady.
Psychoedukacja to także pobudzanie koncentracji i skupienie uwagi. W tym celu możesz zorganizować zabawy, podczas których uczniowie muszą skupić się na określonym dźwięku, rozpoznać go lub przebywać w określonej pozycji przez konkretny zakres czasowy. Zajęcia tego rodzaju pozwalają świadomie skupić się na doznaniach i poprawia zdolność panowania nad nagłymi impulsami.
Powyższe ćwiczenia stanowią jedynie “trzon” możliwości psychoedukacyjnych. Można je modyfikować, ubogacać lub łączyć. Najważniejsze jest, by w przystępny sposób pomagały przezwyciężyć aktualne problemy dziecka i przygotowywały je na radzenie sobie z trudnościami, które pojawią się w przyszłości.
