Nauczyciele mają możliwość kształtować dorastające społeczeństwo, rozwijać jego pasje i wpływać na światopogląd, który przyczyni się do powstania wykształconych, zadowolonych z życia i prawidłowo funkcjonujących obywateli. Powinni jednak uwzględnić, że każda jednostka jest inna i należy do niej dostosować formy kształcenia. Szczególnie praca z uczniem z Zespołem Aspergera wymaga dodatkowego wkładu i pracy nauczycielskiej, aby uczeń mógł stać się zintegrowanym społecznie dorosłym.
W klasie, w której uczę jedno z dzieci zostało zdiagnozowane pod kątem zespółu Aspergera. Niestety nie miałam wcześniej styczności z tym zaburzeniem, dlatego też nie znam narzędzi do pracy z takim uczniem…I tu pojawia się pytanie do Was: Które formy pracy będą najbardziej skuteczne?
Postęp medycyny przyczynia się do polepszenia jakości życia ludzi na całym świecie. Często jednak zapominamy, że rozwój psychologii i zagadnień pedagogicznych wpływa na poziom życia w równym stopniu jak tradycyjna medycyna. Stała analiza rozmaitych zaburzeń, poszerzanie wiedzy na ich temat oraz problemów emocjonalnych, może przyczynić się do ich całkowitej eliminacji lub ograniczenia intensywności. Powiedzenie: “Kiedyś tego nie było” jest zatem błędne i powinno być zastąpione hasłem: “Kiedyś o tym nie wiedzieliśmy lub nie mieliśmy pojęcia”. Tak samo jest z Zespołem Aspergera. Kiedyś osoby postrzegane za dziwne i aspołeczne, dzisiaj są prawidłowo diagnozowane, dzięki czemu przy odpowiedniej terapii mogą komfortowo funkcjonować w społeczeństwie, które do tej pory nie rozumiało ich codziennych zmagań.
W jednym z poprzednich artykułów przedstawiliśmy objawy i zachowania, jakie charakteryzują dziecko z Zespołem Aspergera. Tym razem warto jednak uzupełnić wiedzę o dokładny plan współpracy z takim uczniem.
Tak jak lekarz nie może leczyć starymi metodami w obliczu ulepszeń i odkryć nauki, tak samo nauczyciel nie może stać w miejscu i preferować nauczanie takie, jakie wytyczono mu podczas studiów i robienia specjalizacji. Niezbędne jest poszerzenie wiedzy i weryfikacja swoich metod nauczania. Znajomość objawów i cech charakterystycznych dla zaburzenia (nie choroby!) Zespołu Aspergera jest istotne, gdyż tacy uczniowie nie muszą korzystać ze szkół specjalistycznych lub ukierunkowanych edukacyjnie, a więc mogą trafić do dowolnej klasy i placówki szkolnej. Gdy zatem dostrzeżesz takiego ucznia w swojej klasie lub dostaniesz informację od jego rodziców o poziomie zaburzenia, opracuj indywidualny program pracy z uczniem z Zespołem Aspergera. W jaki sposób? Przede wszystkim określ cele, jakie należy zrealizować.
Oczywiście cele określa się na podstawie indywidualnych potrzeb ucznia, jednak do najgłówniejszych zaliczamy:
Określając cele, łatwiej będzie skupiać się na słabych stronach ucznia, potęgować i umiejętnie wykorzystywać jego mocne strony, którymi często są ponadprzeciętna inteligencja, dojrzałość ponad wiek, bogaty zasób słownictwa i urozmaicona wiedza ogólna. Niestety te zalety stanowią barierę, w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami, którzy “nie nadają na tych samych falach”. Podczas gdy pozostałe dzieci fascynować się będą konkretnym filmem, opowieścią lub formą zabawy, dziecko z Zespołem Aspergera będzie uważać to za małowartościowe i poszuka towarzystwa osób dorosłych, z którymi będzie mogło porozmawiać na dojrzalsze, bardziej złożone tematy. Nie staraj się wówczas zmienić jego postępowania “na siłę” czy motywować w sposób musowy mówiąc: Patrz na mnie, jak do Ciebie mówię. Dzieci z Zespołem Aspergera niechętnie nawiązują kontakt, a takie “zachęty”, pogłębiają dystans i chęć ucieczki w antyspołeczne zachowania.
Aby nauczyć ucznia obcowania z osobami o odmiennych wartościach, wzbudzić jego empatię, rozumienie innych czy zmotywować do pełnego udziału w lekcjach, należy sprecyzować metodykę pracy. Poniższa tabelka może ułatwić dobór formy pracy i sugerować potencjalne efekty, jakie powinny się pojawić w ich następstwie.
| Formy pracy z uczniem z Zespołem Aspergera | Efekty pracy z uczniem z Zespołem Aspergera |
|---|---|
| Trening Umiejętności Społecznych (TUS), czyli zadbanie o modelowanie prawidłowych zachowań społecznych za pomocą zajęć indywidualnych i grupowych. TUS niezwykle łatwo i elastycznie można wdrożyć podczas tradycyjnego nauczania w szkole i zajęć wychowawczo-wyrównawczych. | TUS zawiera bardzo złożony obraz elementów społecznych, który sprzyjać będzie akceptacji odmiennego zdania innych, uczeń będzie w stanie rozumieć ironię i faktyczne zamiary rozmówcy, będzie chętniej zadawać pytania w celu uzyskania satysfakcjonującej odpowiedzi, stanie się cierpliwym słuchaczem, znajdzie sposoby rozwiązywania konfliktów i będzie w stanie prawidłowo interpretować dzieła literackie (relacje bohaterów i przekaz twórczy), co stanowi podstawę wielu egzaminów i ostatecznie sprzyja zdaniu egzaminu dojrzałości. |
| Terapia integracji sensorycznej (SI) – uwzględnia zajęcia i zabawy ruchowe w parach oraz ćwiczenia indywidualne, wspiera obcowanie z rozmaitymi strukturami, dążąc do prawidłowego przekazu dla układu nerwowego. | Terapia integracji sensorycznej ma za zadanie rozwinąć analizę bodźców płynących z otoczenia przez zmysły zewnętrzne i rozumienie sygnałów własnego ciała. Sprzyja pokonywaniu elementów, (np. faktur, tekstur, konsystencji, zachowań, kolorów itd.), za którymi dziecko nie przepada, a pozwolą mu one w prawidłowym odebraniu zewnętrznego przekazu lub zrozumieniu jego złożoności. |
| Metoda Knilla – mimo że jest często wykorzystywana w terapii osób niepełnosprawnych intelektualnie, wdrożenie jej elementów sprzyjać będzie skupieniu i zainteresowaniu na lekcji. |
Sprzyja aktywizowaniu ucznia, zachęca do udziału w lekcjach i dzielenia się swoimi spostrzeżeniami czy myślami, a na dodatek ułatwia budowania bezpiecznego otoczenia, w którym uczeń z Zespołem Aspergera będzie bardziej zmotywowany i otwarty na środowisko zewnętrzne. |
| Terapia poznawczo-behawioralna – wspomaga definiowanie prac domowych i dodatkowych, (dostosowanych do poziomu intelektualnego), które są niezbędne w przypadku uczniów z Zespołem Aspergera. | Utrwala prawidłowe wzorce zachowań społecznych, dzięki czemu uczeń jest z każdym rokiem edukacyjnym mocniej zintegrować się z klasą i nauczycielem, co sprzyja równomiernemu podążaniem za procesem edukacyjnym. |
| Tworzenie indywidualnej relacji nauczyciel-uczeń, sprzyjającej motywacji do nauki, poprzez uwzględnienie osobowości dziecka. | Uczeń z Zespołem Aspergera poszukuje “równego sobie kompana” do rozmów, który zaspokoi jego rozwój intelektualny. Stań się wymaganym kompanem, rozmawiając na zagadnienia pozalekcyjne, jednocześnie kierując uwagę, że nie wszyscy mogą sprostać jego wymaganiom i to on czasem musi się dostosować do reszty otoczenia. Dzięki temu uczeń chętnie będzie ćwiczył empatię i wykazywał chęć nawiązania kontaktów z rówieśnikami. |
| Konsekwentność nauczania – nauczyciel buduje swój autorytet | Mimo uwzględniania potrzeb ucznia nauczyciel powinien stanowić autorytet edukacyjny, dzięki temu uczeń musi pokonywać trudności i stawić im czoła, co sprzyja zachowaniom społecznym. |
Oczywiście powyższe metody pracy są tylko cząstkowe, ale ich mnogość zawarta w artykułach ekspertów sprawi, że będziesz w stanie obrać odpowiedni tor edukacyjny i współpracy z uczniem.
Aby ułatwić sobie pracę i nauczanie dzieci z Zespołem Aspergera, korzystaj ze specjalistycznych opracowań, które zawierają najważniejsze wskazówki i scenariusze zajęć, dzięki którym staniesz się skutecznym nauczycielem i podporą na drodze edukacyjno-społecznej ucznia. Do niezwykle pomocnych należą Scenariusze zajęć dla uczniów z zespołem Aspergera, Małgorzaty Łoskot, która specjalizuje się w terapiach zaburzeń ze spectrum autyzmu i opracowała ćwiczenia sprzyjające integracji grupowej lub Ćwiczenia dla dzieci z zespołem Aspergera, które zawierają zabawy rozwijające prawidłowe postrzeganie świata. Oprócz tego powyższe pozycje uwzględniają w praktyce metody działania zawarte w tabeli poglądowej. Pamiętaj, że Twoje wysiłki na pewno przyniosą rezultaty oraz sprawią, że satysfakcjonujące obcowanie w społeczeństwie dla ucznia z Zespołem Aspergera nie będzie trudnością, codzienną normalnością.
Bibliografia:
1. Wskazania Dla Nauczyciela Do Pracy Z Uczniem Z Autyzmem I Zespołem Aspergera W Przedszkolu I Szkole, Jolanta Rafał-Łuniewska.
2. Zespół Aspergera. Metody Terapii, Kraszewska Anna, Kosztyła-Hojna Bożena, Leśniczuk Izabella.
3. Przegląd Wybranych Metod Pracy Z Dziećmi Z Autyzmem W Wieku Wczesnoszkolnym, Mgr Izabela Glac
4. Dziecko Z Autyzmem I Zespołem Aspergera W Przedszkolu I W Domu, Wydawnictwo Forum Media.
5. Trening Umiejętności i Społecznych Dzieci i Młodzieży, Joanna Węglarz, Dorota Bentkowska.
6. Dziecko z autyzmem i zespołem Aspergera w przedszkolu i w domu, Wydawnictwo Forum Media.
