Pamiętajmy, że już dziś w Polsce problem nadwagi, a nawet otyłości dotyczy około 10% dzieci w wieku 1-3 lat. W wieku wczesnoszkolnym jest to już 30%. Choć późniejsze statystyki wyglądają troszkę lepiej, do ideału nam daleko. Nie ma się też co łudzić, że w tej statystyce znajdują się wyłącznie dzieci ze stanami chorobowymi. To dieta oparta na cukrze i słodyczach oraz brak aktywności zbierają swoje żniwo. A przecież przedszkolak rozwija się właśnie poprzez ruch!

Potrzeba ruszania się jest u dzieci naturalna. Szczególnie jeśli zabawy, które przeprowadzamy, są przemyślane i ciekawe oraz oparte na zabawie.

Znaczenie rozwoju fizycznego u dziecka

Rozwój fizyczny u przedszkolaków przebiega skokowo. Łatwo odróżnić „maluszka” ze względnie dużą głową w stosunku do reszty ciała, krótkimi kończynami i długim tułowiem od 5-latka z harmonijną sylwetką. Największe zmiany dokonują się między 4 a 5 rokiem życia.

I tak trzylatek odczuwa dużą potrzebę ruchu, choć wykonuje go bardzo nieporadnie. Najczęściej biega już pewnie, a nawet wspina się na różne przedmioty. Przenosi lekkie sprzęty i chwilę skacze na jednej nodze. Jego sprawność manualna dopiero zaczyna się kształtować. Może jednak próbować konstruować wałeczki z ciastoliny i plasteliny.

Wraz ze wzrostem znika nieporadność ruchowa, a dziecko uczy się coraz bardziej skomplikowanych umiejętności. Pewniej wykonuje ćwiczenia ruchowe, takie jak podskoki, przysiady albo skoki na jednej nodze. Również lepiej reaguje na wydawane mu polecenia i dłużej potrafi skupić swoją uwagę.

Mimo że dziecko uwielbia się ruszać, szybko też się męczy. Dlatego trwający długo oraz jednostajny ruch absolutnie nie jest dla nich. Ćwiczenia powinny być dynamiczne i krótkie, a także sprawiać, że przedszkolak nie przebywa zbyt długi czas w jednej pozycji. Dzięki temu również zapobiegamy wadom postawy.

Skąd taka męczliwość? Dziecko w wieku przedszkolnym rośnie średnio 3-8 cm rocznie. Mimo przyrostu muskulatury, jego mięśnie wyglądają inaczej, niż u dorosłego. Są luźno przyczepione do kości i znajduje się w nich mniej białka. W tym czasie również zaczyna przebiegać kostnienie, dzięki któremu kości wzmacniają się. Póki jednak to nastąpi, są one podatne na urazy, a także na niedobory witamin.

Świadomy ruch

Nie ujmując znaczenia zabaw swobodnych, zabawy ruchowe powinny nakierowywać dziecko na pewne umiejętności. Ruch powinien być w nich:

• świadomy – wykonywany bez chaosu,
• prowadzić do panowania nad motoryką – uczyć, jakie ruchy wykonywać, by zrobić daną czynność,
• integrować ruchy – chodzi o koordynację jednej i drugiej połowy ciała,
• wyciszać ewentualne pobudzenie –po zakończonych ćwiczeniach dziecko powinno czuć się spokojniejsze,
• uczyć respektowania zasad – dzięki słuchaniu poleceń.

Przykłady zabaw ruchowych

Wierszyki–masażyki

Dzieci dobierają się w pary. Jedno z nich kładzie się, a drugie, mówiąc wierszyk, wykonuje określone ruchy na plecach dziecka. Potem następuje zamiana.

Przykładowe wierszyki-masażyki:

Idzie kominiarz po drabinie [„Idziemy” palcami po plecach dziecka]
Tu zadzwoni [Łapiemy lekko dziecko za ucho]
Tu zapuka [Delikatnie stukamy w czoło]
A dzień dobry pani kluka [Chwytamy dziecko za nos]

Tędy płynie rzeczka [Rysujemy palcem na plecach dziecka krętą rzekę]
Tu przebiegła pani na szpileczkach [Dotykamy czubkami palców]
Tędy przeszły słonie [Delikatnie stawiamy pięścią „kroki]
A za nimi konie [Stawiamy „kroki” lżej, ale szybciej]
Wtem przebiegła szczypaweczka! [Podszczypujemy dziecko po plecach]
Zaświeciły dwa słoneczka [Masujemy plecy obiema rękami]
Spadł drobniutki deszczyk [Dotykamy opuszkami palców]
Czy przeszedł Cię dreszczyk? [Łaskoczemy dziecko znienacka]

Wierszowanki

Są to wierszyki, które pokazuje się całym ciałem. W zależności od wierszyka gesty pokazujemy jako grupa albo każdy osobno.

Przykładowe wierszowanki:

(Stajemy w kole i łapiemy się za ręce. Najpierw wszyscy powoli idą do środka koła. Następnie odchodzą od niego coraz dalej, wciąż trzymając się za ręce. Na koniec balon pęka i wszyscy padają na podłogę, puszczając wcześniej ręce.)

Baloniku nasz malutki,
Rośnij duży, okrąglutki.
Balon urósł że aż strach,
Przebrał miarę, no i trach!

(Pokazujemy określone części ciała)

Głowa, ramiona, kolana, pięty
Kolana, pięty, kolana, pięty
Głowa, ramiona, kolana, pięty
Oczy, uszy, usta, nos.

Zawody z piórkiem

Są to ćwiczenia oddechowe, połączone z zabawą ruchową. Można je przeprowadzić w formie mini-zawodów. Kładziemy piórko przed dzieckiem. Jego zadaniem jest dmuchać w piórko, nie dotykając go, tak by piórko powędrowało na metę. Wtedy dziecko dmucha je tak, by piórko wróciło na miejsce i przejmuje je kolejne dziecko. Wygrywa drużyna, której członkowie pierwsi skończą wyścig.

Innym ćwiczeniem jest dmuchanie w piórko tak, by nie spadło na podłogę.

Zimno-ciepło

Nauczyciel prosi jedno z dzieci, by się odwróciło do ściany, po czym chowa przedmiot. Dziecko zaczyna szukać przedmiotu, a reszta przedszkolaków krzyczy „zimno”, gdy szukający oddala się od szukanej rzeczy oraz „ciepło”, gdy się do niej zbliża. Kiedy przedmiot zostaje znaleziony, zabawę powtarzamy z każdym dzieckiem po kolei.

Zabawy z tasiemką

Zamiast tasiemki, możemy użyć sznurka.

• spacerujemy po tasiemce i uważamy, żeby nie zejść na bok.
• przechodzimy po tasiemce, idąc bokiem albo do tyłu.
• przeskakujemy przez tasiemkę na jedną i drugą stronę.

Pająk i muchy

Jest to zabawa orientacyjno-porządkowa. Jej celem jest ćwiczenie uwagi.

Dzieci biegają po sali, udając latające muchy. Nagle zjawia się pająk, którym jest jedno z dzieci. Na hasło „pająk” wszystkie dzieci zastygają w bezruchu. „Pająk” chodzi, sprawdzając czy ktoś się rusza. Jeśli tak, prowadzi je do swojej sieci.

Ćwiczenia stóp

Łapanie określonych przedmiotów (gąbka, woreczek, szarfa) palcami od stóp.

• przekładanie na jedną i drugą stronę,
• podawanie sobie z ręki do stopy i z powrotem,
• podawanie z jednej stopy do drugiej.