Echolalia występuje w różnej częstotliwości w zależności od wieku dziecka i jego indywidualnej sytuacji zdrowotnej. W przypadku autystycznych pacjentów, a także najmłodszych zmagających się z innymi zaburzeniami mowy, problem ten może być częstszy oraz bardziej zauważalny. Jak pomóc uczniom z echolalią, będąc nauczycielem i pedagogiem?
Echolalia u dzieci to powszechne zjawisko wiążące się z powtarzaniem słów, fraz, a nawet całych zdań identycznym tonem po usłyszeniu ich od rozmówcy lub innej osoby. W formie zaburzenia może występować u pacjentów w różnym wieku, w tym także u dorosłych. W przypadku, gdy problem ten nasila się, zamiast maleć, bądź też pojawia się nagle w późnym stadium rozwoju dziecka, należy niezwłocznie udać się do lekarza, aby zdiagnozować przyczynę jego wystąpienia. Jeśli jako nauczyciel i pedagog zauważysz, że Twój uczeń kilkukrotnie wypowiada zasłyszane odpowiedzi, poinformuj o tym rodziców oraz wskaż im metody działania – udanie się do specjalisty, obserwowanie dziecka w warunkach domowych, a w przypadku istniejącej już terapii logopedycznej, poproś o wytyczne, jak kontynuować jej najważniejsze założenia podczas lekcji z uczniem.
Warto wiedzieć, że echolalia nie zawsze wskazuje na poważne problemy zdrowotne. Choć w wielu przypadkach stanowi objaw choroby, do pewnego wieku jest normalnym etapem rozwoju dziecka. U niektórych kilkulatków powtarzanie słów i fraz jest bowiem naturalnym sposobem na naukę i zrozumienie języka, ustępującym wraz z zaawansowaniem rozwoju jego umiejętności językowych. Przykładowo: echolalia u 3-latka, u którego nie występują żadne dodatkowe objawy wskazujące na stan chorobowy, nie powinna martwić rodziców ani nauczycieli.
W niektórych przypadkach jednak echolalia rozwojowa nie ustępuje wraz z wiekiem lub się pogłębia. Co może oznaczać taki stan rzeczy? Przyczyn jest kilka, ale zaburzenie to kojarzone jest przede wszystkim ze spektrum autyzmu. Ponadto szczególną uwagę warto zwrócić na najmłodszych pacjentów zmagających się również z innymi zaburzeniami mowy. Jeśli problem pojawił się nagle, dobrze jest wszcząć diagnostykę, aby wykluczyć urazy głowy.
Z czym jeszcze może wiązać się echolalia? U 4-latka, który pomimo wieku wciąż posługuje się gestami i nie nawiązuje werbalnych kontaktów z rówieśnikami oraz dorosłymi, lekarze mogą wykryć powiązane opóźnienia w rozwoju mowy. W takiej sytuacji należy zwrócić się do specjalisty w celu przeprowadzenia najważniejszych badań pomocnych w rozpoznaniu przyczyny problemu. Niejednokrotnie konieczna jest też wizyta u psychologa.
Zdarza się, że echolalia u dziecka pojawia się z czasem i spowodowana jest długotrwałym stresem lub niepewnością. W takich przypadkach powtarzanie zasłyszanych słów najczęściej jest reakcją na niepokojące bodźce płynące z otoczenia, a także sposobem na radzenie sobie z lękiem oraz dezorientacją. Jeśli we właściwej chwili zostanie wprowadzona pomoc psychologiczna, natomiast sam czynnik stresogenny zniknie — zaburzenie może samoistnie ustąpić. Warto dodatkowo w tym okresie budować pewność siebie u dziecka, które w wyniku stresu i obserwacji, że “coś jest nie tak”, może zacząć się wycofywać, a spirala problemu na nowo nakręcać.
Zaburzeń ze spektrum autyzmu jest wiele i nie zawsze występują one w tym samym nasileniu. Z tego powodu zdarza się, że ani rodzice, ani nauczyciele nie zauważają niepokojących objawów. Przebywając w towarzystwie dziecka z echolalią, warto zwrócić szczególną uwagę na to, czy dziecko:
Echolalia u 5-latka nie zawsze oznacza spektrum autyzmu. ASD wiążą się z dużą różnorodnością objawów i są zbyt złożone, aby móc wystawić diagnozę na podstawie jednej dolegliwości. Należy jednak pamiętać, że praca z uczniem ze spektrum, który boryka się z echolalią, powinna być dostosowana do jego indywidualnych i rozwojowych potrzeb. Więcej pisaliśmy o tym w poprzednim artykule: Jak powinna wyglądać praca z uczniem z zespołem Aspergera?
Istnieją dwa główne rodzaje echolalii:
Wg podziału dotyczącego funkcji komunikacyjnej istnieje też:
Jeśli jesteś nauczycielem, musisz wiedzieć, że dzieci z echolalią powtarzają nie tylko słowa. Często nucą melodie zasłyszane wcześniej od innej osoby lub podczas oglądania bajki. Mogą wypowiadać jedną frazę, która szczególnie im się spodobała lub krótki wyraz, lecz także dłuższe zdania, a nawet całe dialogi. Wybierane kwestie mogą wiązać się z codziennymi sytuacjami, takimi jak jedzenie czy higiena, albo z ulubionymi programami telewizyjnymi.
Leczenie echolalii zależy od jej rodzaju i powodu występowania. Oto strategie pomocne w walce z zaburzeniem:
W przypadku echolalii najmłodszym należy okazać nie tylko wsparcie medyczne, lecz także psychologiczne oraz emocjonalne. Rodzice i nauczyciele, aby nie stresować ani nie frustrować dziecka, powinni:
Trzeba pamiętać, że każde dziecko jest inne, a co za tym idzie — wymaga indywidualnego podejścia. Wspieranie dziecka z echolalią i pomaganie mu w rozwijaniu jego umiejętności komunikacji jest bardzo ważne dla jego samopoczucia oraz zdrowia psychicznego. Niedopatrzenia mogą bowiem rzutować na następne lata, a nawet całą dorosłość. Książka Nerwice mowy to pomocne narzędzie, które pomoże i ułatwi nauczycielom prowadzenie zajęć wśród uczniów z echolalią. Praktyczne scenariusze zajęć są dostosowane do wieku i problemów dziecka, a dodatkowo każdy z nich można łatwo modyfikować.
Jednym z najczęściej wykorzystywanych ćwiczeń jest metoda niedokończonych zdań. Ten trening mowy często przeprowadza się w formie zabawy polegającej na kończeniu wypowiadanych przez dorosłego fraz. Dziecko może użyć własnych słów, aby nauczyć się prawidłowej, zrozumiałej komunikacji werbalnej. Osoba, która uczestniczy w terapii, zachęca małego pacjenta, a także otacza go wsparciem emocjonalnym i buduje zaufanie.
Ważne, aby nauczyciel na bieżąco informował rodziców o zachowaniu dziecka w przedszkolu czy w szkole. Ponadto warto edukować najmłodszych, aby wcześnie zrozumieli problem, z jakim borykają się niektórzy rówieśnicy. To pozwoli zredukować bodźce stresowe, stanowiące przyczynę zaostrzenia echolalii, do minimum.
Bibliografia:
