Aby przekazać dzieciom wartości tolerancji i móc z nimi ćwiczyć ją w praktyce, trzeba przede wszystkim wyjaśnić, dlaczego jest ważna. Obalmy współczesne mity i podkreślmy, że nie jest to „wymysł nowoczesnego świata” ani nie stanowi nowego „wynalazku polityków”. Tolerancja stanowi element moralny, który pozwala ludziom wyrażać własne zdanie, opinie czy preferować określony styl życia. Nie jest przymusem, który nakazuje nam jedynie znosić odmienne od naszych cechy drugiego człowieka, ale jest szacunkiem dla jego odmienności i brakiem ingerowania w nią. Wyróżniamy:

1. Tolerancję religijną – czyli akceptowanie wyznań czy praktyk innych niż oficjalne lub stanowiące większość terytorialną. 
2. Tolerancję obywatelską – czyli akceptowanie zachowań, które nie stanowią szkody dla innych, ale nie są uznawane (lub praktykowane) przez większość społeczeństwa lub wspólnotę. 
3. Tolerancję seksualną – dotyczy akceptowania preferencji seksualnych innych osób, bez osądzania czy niechęci. 
4. Tolerancja polityczna – czyli akceptowanie zróżnicowanych preferencji ideologicznych w obrębie wspólnoty lub państwa, bez narzucania własnych przekonań.  
5. Tolerancja kulturowa – w tym wypadku akceptacja obejmuje szereg zachowań, rytuałów lub wierzeń innych nacji albo kultur, bez osądzania, niechęci czy pogardy.  

Oczywiście tolerancja jest pojęciem, które ewoluuje poprzez obejmowanie większej ilości dziedzin życia, jednak my skupiliśmy na jej najważniejszych elementach. 
 

Wprowadzające zajęcia o tolerancji

Teoria jest podstawą do praktycznych działań, dlatego podczas zajęć o tolerancji niezbędne jest połączenie wykładów z ćwiczeniami. Bardzo dobrym pomysłem jest korzystanie ze scenariuszy zajęć, które są opracowane z myślą o kadrze nauczycielskiej i pedagogach. Przykładem takiej pomocy dydaktycznej jest książka Ja, czyli kto? Inny, czyli jaki?, która za pomocą rozmaitych scenariuszy i kart pracy uczy dziecko kształtować własną tożsamość, opinię, a także tolerancję. Dzięki niej poprowadzisz atrakcyjne dla dzieci zajęcia, dzięki którym rozwiną swój światopogląd i będą mogły dostrzegać zalety różnorodności. 

Oprócz tego korzystaj z innych narzędzi pomocniczych. Należą do nich: wiersze, opowiadania, filmy, bajki, a dzięki ich łatwej przyswajalności, bardzo szybko możesz podkreślić znaczenie i wagę tolerancji. Ale to nie wszystko. 

Chcesz wiedzieć więcej? Sprawdź artykuł: Kolorowe eksperymenty naukowe

Dyskusja – wyznaczenie szlaku ku tolerancyjności 

Dyskusja klasowa na specjalnie zorganizowanych zajęciach czy podczas godziny wychowawczej będzie stanowić ważny aspekt nauki. Zachęć dzieci, aby podzieliły się swoimi spostrzeżeniami, opiniami i podejściem w kwestii tolerancji. Poproś, aby podały przykłady zachowań, w których ciężko im wykazywać tolerancyjną postawę. Jest to niezwykle ważne, bo poznasz punkt widzenia swoich uczniów i będziesz mógł dostosować zajęcia do ich potrzeb. Dzięki temu zajęcia będą skuteczne i ukierunkowane na konkretne problemy, a lekcja o tolerancji stanie się preludium do pewnych zmian. Dopiero po tym etapie, można przejść do dalszego kształtowania tolerancyjnych wartości, czyli:

• dawaj dobry przykład – jako nauczyciel musisz być wzorem dla swoich podopiecznych. Dzieci są doskonałymi obserwatorami i bacznie analizują Twoje postępowanie. Jeśli chcesz nauczyć je tolerancji, sam musisz ją przejawiać. Nie możesz być stronniczy wobec niektórych uczniów ze względu na ich pochodzenie, kulturę czy poglądy. Inne dzieci na pewno to dostrzegą i albo będą Cię naśladować w nietolerancyjnym postępowaniu, albo nie będą traktować Twoich wykładów i ćwiczeń z należytą uwagą. 
• naucz dzieci szukania informacji – nietolerancja często wynika z uprzedzeń, które napędzane są stereotypami i niesprawdzonymi informacjami. Fake newsy, które szerzą się po internecie ze zdwojoną siłą, znacząco pogłębiają cały proces. Aby tego uniknąć, pokaż dziecku, gdzie znaleźć rzetelne informacje, a następnie je wykorzystać. 
• podkreśl znaczenie WŁASNEJ opinii – jak zaznaczyliśmy wcześniej, dzieci są podatne na opinie środowiska i otoczenia. Pokaż dziecku, że powinno samo wyrobić sobie zdanie na konkretny temat. Nawet jeśli dookoła wszyscy mają określone stanowisko, dziecko powinno dojść do własnych wniosków, poprzez zastosowanie poprzedniego punktu, czyli poprzez szukanie sprawdzonych i wiarygodnych informacji. 
• przypomnij, że nikt nie jest idealny – brak tolerancji niejednokrotnie bierze się z podejścia, że dane wartości, zachowania czy kultura są lepsze od innych. Taki skrajny nacjonalizm, bez względu na jego podstawę, jest zgubny. Warto uświadomić dzieci, że każdy ma jakieś wady, tak samo jak wiele niedociągnięć można zauważyć w wyznawanych poglądach czy toku rozumowania. 
• ucz empatii – empatia to coś więcej niż współczucie czy chęć pomocy. To wczucie się w czyjeś położenie. Jeśli dziecko uświadomi sobie, jakie uczucia towarzyszą nietolerancji, zrozumie, jak jest istotna w życiu społecznym. Warto tu zastosować ćwiczenia w parach lub grupie. 
• historia dobrą nauczycielką – przykładów braku tolerancji na przestrzeni wieków jest mnóstwo, dlatego warto je wykorzystać. Wojny, prześladowania czy masowe egzekucje to spora część historii ludzkości, która podyktowana jest brakiem tolerancji. Opowiadając o tym dzieciom (oczywiście dostosowując wątki historyczne do ich wieku i rozwoju emocjonalnego), wykaż, jak ważne jest, aby w tej dziedzinie historia się nie powtarzała. Przedstaw uczniom, że brak tolerancji, szacunku i akceptacji prowadzi do zaburzeń życia społecznego, zamieszek i przemocy, które odbiją się na wszystkich, a nie tylko na „napiętnowanej” grupie osób. 
• żywy przykład – zaproś na specjalne lekcje przedstawicieli grup, które borykają się z nietolerancją i zachęć dzieci, by zadawały im pytania. Dzięki temu zdobędą praktyczną i prawdziwą wiedzę oraz mając konkretną osobę przed sobą, łatwiej im będzie okazać empatię. 

Tolerancja – praktyczny scenariusz zajęć  

Scenariusz zajęć o tolerancji dla dzieci oprócz teorii i ćwiczeń w obrębie klasy powinien zawierać praktykę. Oczywiście nie mamy wpływu na codzienne życie uczniów i napotykane przez nich sytuacje, ale możemy pokazać im, jak zachować się w środowisku odmiennym niż szkoła. Możesz zorganizować wycieczki do miejsc, które podlegają ogólnej niechęci przez społeczeństwo, np. ośrodków gdzie przebywają uchodźcy lub imigranci. Jednak nim zaplanujesz taką wycieczkę, upewnij się, że rodzice uczniów wyrażają na to zgodę. 

Oczywiście scenariusz zajęć o tolerancji w szkole podstawowej będzie wyglądał inaczej niż w liceum, ale schemat działania jest podobny. Elastycznie dostosuj materiał do potrzeb uczniów. 

Dodatkowo nie zapominaj, że uczeń może być nietolerancyjny nie tylko z powodu wychowania czy opinii otoczenia. Problemy wychowawcze mogą napędzać złość, frustrację, która będzie szukać ujścia i chęci wyładowania się na słabszych – a do takich osób będą należeć osoby narażone na nietolerancję ze względu na ich kolor skóry, poglądy czy wyznanie. Jeśli zauważysz, że jest to problemem nietolerancyjnego ucznia, zainterweniuj i oprócz wykazania, jak szacunek wobec innych jest ważny, udziel mu sprecyzowanej pomocy, która zniweluje pozostałe problemy wychowawcze.   

Bibliografia:

1. Ja, czyli kto? Inny, czyli jaki?, A. Kornacka, A. Kordzińska-Grabowska, L. Kołodziejska, Wydawnictwo Forum Media. 
2. Poradnik dla trenera i nauczyciela Jak uczyć tolerancji? Scenariusz zajęć antydyskryminacyjnych, Stowarzyszenie przeciwko Antysemityzmowi i Ksenofobii, Otwarta Rzeczpospolita.
3. Scenariusz zajęć „Uczmy się tolerancji”, Marta Małek, ORE.
4. Tolerancja jako wartość i cel w edukacji wielo i międzykulturowej dziecka w młodszym wieku szkolnym, Justyna Ryszewska-Banko. 
5. Tolerancja ֊ Znane I Nieznane Jej Oblicza, Aldona Molesztak.