Czy właściwie jest arteterapia? Mimo że ma wiele obszernych definicji, najprościej ujmując, jest to terapia, z udziałem sztuki, która pozwala na wyrażanie i rozumienie emocji. Podczas zajęć wykorzystuje się taniec, muzykę, plastykę, malowanie, rzeźbienie i wiele innych elementów wchodzących w zakres terminu „artystyczny”.   

Arteterapia u dzieci sprzyja nie tylko kreatywności czy budowania złożonych struktur fantazji, lecz także pomaga im radzić sobie z trudnościami i sprzyja pokonywaniu problemów w dorosłym życiu. Oprócz tego może wydobyć ukryty do tej pory talent artystyczny, co sprawi, że dziecko w przyszłości wybierze określony rodzaj kariery zawodowej lub hobby.

Zastosowanie arteterapii w pracy z dziećmi

Wśród głównych funkcji arteterapii wyróżniamy:

• Relaksacyjną. Zajęcia mają wpływać na dziecko kojąco i sprawić, że poczuje się odprężone. To moment aktywnego wypoczynku, który potrafi wyciszyć negatywne emocje, a co za tym idzie, prowadzi do zrozumienia swoich własnych ograniczeń czy spojrzenia na własne problemy z dystansem i poszukiwania trafnych rozwiązań.  
• Edukacyjną. Poprzez arteterapię dziecko zdobywa informacje na temat otaczającego je świata, doznań z nim związanych i relacji. Może lepiej zrozumieć swoje środowisko, towarzystwo, a nawet samego siebie. Wiedza uwalnia od obaw czy lęków oraz kształci światopogląd, dlatego przekazywanie informacji poprzez formę sztuki ma zastosowanie u dzieci w niemal każdym wieku. 
• Niwelującą szkodliwe nawyki. Agresja czy nieśmiałość nie sprzyjają przystosowaniu społecznemu czy nawiązywaniu więzi. Wynikają jednak często z trudności pokonywania własnych barier, lęków lub złych wzorców. Arteterapia ma za zadanie pokazanie innych możliwości zachowań czy rozwiązywania problemów, dzięki czemu dziecko może wybrać właściwie. 

Metody arteterapii w pracy z dziećmi

Metody arteterapii powinny być dostosowane do umiejętności lub zainteresowań ucznia. Dzięki takiemu ukierunkowaniu staną się dla niego ciekawe i kojące. A co w wypadku, gdy dziecko nie do końca wie, co je interesuje, albo co sprawiłoby mu radość? Warto je zapoznać z kilkoma metodami, by mogło się rozeznać, która najbardziej do niego przemawia. Jakie metody zajęć mamy do dyspozycji?

• Muzykoterapia – jak sama nazwa wskazuje, na zajęciach korzysta się z instrumentów muzycznych, dźwięków, własnego głosu. 
• Biblioterapia – może być przewidziana dla starszych uczniów lub dzieci, które szczególnie cenią sobie świat książkowych bajek. W biblioterapii dużą rolę odgrywa poezja, a także tworzenie własnych dzieł literackich. 
• Choreoterapia – to metoda dla dzieci bardzo aktywnych, które z przyjemnością będą wyrażały siebie poprzez ruch czy taniec. 
• Plastykoterapia – tu w zakres zajęć wchodzi malowanie, lepienie czy rzeźbienie. 
• Teatroterapia – w jej skład mogą wchodzić wszystkie wcześniej wymienione metody, jednak skupia się na odgrywaniu ról i wyrażaniu ekspresji. Oprócz tego sprzyja nauce pracy w grupie czy nawiązywaniu więzi i pokonywaniu własnych obaw, czy nieśmiałości.

Efekty arteterapii w pracy z dziećmi

Czego można się spodziewać po arteterapii? 

Na pewno dzieci są w stanie lepiej wyrażać swoje emocje, pobudzają własną twórczość i mogą zastanawiać się nad swoją przyszłością – co pragną robić lub w jakim kierunku się rozwijać. Nadanie celu nawet we wczesnym etapie rozwoju zapobiegnie frustracji, która może pojawić się podczas schematycznego trybu życia tj. wstawanie - szkoła - lekcje - dom. 

Ponadto podczas zajęć następuje socjalizacja, uwrażliwienie na emocje i potrzeby innych co sprzyja nawiązywaniu relacji i przyjaźni. Arteterapia podnosi poczucie własnej wartości i wspiera w rozwijaniu swoich mocnych stron.

Oczywiście, aby osiągnąć jak najlepsze efekty podczas zajęć, należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach arteterapii:

1. Uczestnictwo powinno być dobrowolne.
2. Na zajęciach nie ma miejsca na rywalizację. Grupy ani jednostki nie dzielą się na wygranych i przegranych. Każdy pracuje we własnym tempie i zgodnie z samym sobą. 
3. Ważna jest chwila obecna – skupienie się na doznaniach podczas zajęć jest kluczowe dla wyniesienia jak największej liczby korzyści.

Niektórzy nauczyciele zastanawiają się, jak powinna wyglądać lekcja wychowawcza, by była nie tylko ciekawa dla uczniów, lecz także skupiła się na ich potrzebach lub problemach. Wykorzystanie arteterapii lub jej elementów może być świetnym pomysłem – wszystko jednak zależy od podejścia wychowawcy i jego celu, jaki chce osiągnąć podczas zajęć. Jeśli jednak jest opiekunem/nauczycielem dzieci wieku przedszkolnego dla ułatwienia organizacji zajęć z arteterapii możesz skorzystać z opracowania stworzonego przez profesjonalistów. Arteterapia w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym to zbiór gotowych scenariuszy, które możesz dopasować do wieku podopiecznych i ich umiejętności. Oczywiście będą stanowić również wspaniałe wsparcie dla nauczycieli klas wczesnoszkolnych.

Arteterapia w pracy z dzieckiem autystycznym

Wykorzystanie różnych form artystycznych sprzyja rozwojowi dzieci autystycznych. Bez względu na rodzaj i poziom zaawansowania zaburzenia, te dzieci mają często trudności z wyrażaniem swoich potrzeb, emocji lub nie są w stanie prawidłowo komunikować się z otoczeniem. Za pomocą arteterapii można im w tym pomóc. Obraz, rzeźba czy energiczny taniec mogą wskazać, co dokładnie odczuwa uczeń w danej chwili, a oprócz tego może stanowić pomost w lepszym rozumieniu samego siebie. Należy jednak pamiętać, aby zajęcia z wykorzystaniem arteterapii nie były prowadzone szablonowo. Każde dziecko jest inne i każdy przypadek autyzmu rządzi się swoimi indywidualnymi cechami. Inaczej powinna wyglądać praca z uczniem z zespołem Aspergera, a inaczej z uczniem, którego zaburzenie jest bardzo zaawansowane i może cechować się brakiem mowy. W jednym przypadku arteterapia z wykorzystaniem śpiewu będzie zasadna, w drugim powinna być dostosowana do umiejętności dziecka.

Bibliografia: 

1. Arteterapia w pracy z dziećmi i młodzieżą, Katarzyna Włoch-Hyla.
2. Arteterapia jako forma pracy z dzieckiem z upośledzeniem umysłowym, Ewa Grudziewska.
3. Arteterapia – próba charakterystyki zjawiska, Sylwia Gagracz.
4. Wpływ arteterapii na rozwój osobowy dzieci w wieku przedszkolnym, Marek Jan Kuciapiński.