Nadmierna emocjonalność u dziecka – w czym problem? 

Doping hasłami “Weź się w garść” czy “Musisz być twardy, bo życie jest trudne”, wcale nie uskrzydli i nie zmotywuje dziecka wysoko wrażliwego do bycia bardziej odpornym emocjonalnie. Dlaczego? Bo wysoka wrażliwość jest zapisana w genach i jest ściśle powiązana z uwarunkowaniem neurologicznym oraz temperamentem. 

Czym dokładnie charakteryzuje się nadwrażliwość emocjonalna u dzieci? Według licznych opracowań możemy ją rozpatrywać pod kilkoma względami, ale dzięki profesor Elaine Aron, jesteśmy w stanie wyodrębnić najważniejsze cechy.

Nadwrażliwość emocjonalna u dzieci – objawy

Na samym początku warto podkreślić, że dzieci wysoko wrażliwe często charakteryzują się wysoką inteligencją – niejednokrotnie ponad swój wiek – która może „napędzać” większy próg odczuwania i przeżywania danej sytuacji. Dzieci nadwrażliwe emocjonalnie:

• łatwo ulegają stresowi, 
• przejawiają wysoki wskaźnik empatii, który sprawia, że problemy innych przeżywają jak własne, 
• często reagują nieadekwatnie do sytuacji, 
• są nadmiernie ostrożne,
• analizują otaczające je otoczenie, patrzą perspektywicznie i zastanawiają się nad możliwymi skutkami swoich decyzji, co może hamować zdecydowane i szybkie działanie,
• silnie przeżywają krytykę – nawet tę drobną, 
• cieszą się „całym sobą”,
• nie zawsze są w stanie zintegrować się z otoczeniem, uciekają w świat książek i własnych zainteresowań, 
• mogą być wycofane społecznie, nieśmiałe i ciche, ale nie jest to regułą. Duża część dzieci nadwrażliwych emocjonalnie to ekstrawertycy,
• łatwo się wzruszają i zamartwiają,
• mogą wykazywać tendencję do perfekcjonizmu – przykładają wagę do detali, 
• nie jest im łatwo przejawiać asertywność, 
• mogą odczuwać silne zmęczenie, podejmując się licznych zadań.

Niekiedy nadwrażliwość emocjonalna może być mylona z niedostosowaniem społecznym lub Zespołem Aspergera. Owszem, możemy zauważyć tu kilka wspólnych mianowników, jednak odpowiednia diagnoza przyczyni się do szybszego działania rodziców i pedagogów szkolnych, którzy swoim podejściem mogą pomóc dziecku stać się bardziej odpornym emocjonalnie.

Chciałbyś dowiedzieć się więcej? Koniecznie przeczytaj artykuł: Kolorowe eksperymenty naukowe

Jak walczyć z nadwrażliwością emocjonalną?

Przede wszystkim należy zaakceptować dziecko i cieszyć się, że możemy obcować z osobą, która ma „wrażliwą duszę i umysł”. Takie osoby są niezwykle wartościowe i są wspaniałymi przyjaciółmi. Rozumieją złożoność świata i przejawiają naturalną chęć przestrzegania zasad, praw, a okazywanie szacunku innym nie przychodzi im z trudnością. Jednak trzeba im pomóc, aby nadwrażliwość nie działała na nich destrukcyjnie i nie obezwładniała przed prowadzeniem normalnego, satysfakcjonującego życia. Co może zatem zrobić nauczyciel/pedagog, do którego klasy trafi uczeń nadwrażliwy emocjonalnie? 

1. Dobrze go poznaj. Dzieci wysoko wrażliwe potrzebują przyjacielskich relacji i zrozumienia. Postaraj się lepiej poznać swojego ucznia i zapewnij go, że zawsze może na Ciebie liczyć. Dzięki temu łatwiej mu będzie pokonywać trudności i będzie mieć pewność, że Twoje egzekwowanie od niego pewnych zadań czy czynności służy wyłącznie jego dobru. 
2. Daj więcej czasu. Uczeń nadwrażliwy emocjonalnie łatwo się rozprasza, a zadania “na już”, nie przychodzą mu z łatwością. Daj mu zatem odpowiednią ilość czasu, aby mógł w spokoju wykonać polecenie. 
3. Oszczędzaj stresu. Wyrywkowe odpytywanie jest normą nauczycielskiego toku prowadzenia zajęć, jednak w przypadku dzieci wrażliwych emocjonalnie może to skutkować dodatkową partią stresu, która zablokuje dziecko przed odpowiedzią. To z kolei może je narazić na drwiny ze strony kolegów, co będzie stanowić katastrofalny obrót wydarzeń. 
4. Ogranicz bodźce. Dzieci nadwrażliwe emocjonalnie są często nadwrażliwe na bodźce zewnętrzne. Staraj się zatem nie przeciążać pomieszczenia klasy zbędnymi dodatkami – wyklejankami, kolorowymi plakatami i wystawami. Oprócz tego zadbaj, aby w klasie panowała cisza, a uczniowie nie rozmawiali podczas zajęć (chyba że wymaga tego zadanie i praca w grupach). 
5. Porozmawiaj z rodzicami. Jeśli zauważysz, że Twój uczeń wykazuje cechy nadwrażliwości emocjonalnej, koniecznie porozmawiaj z rodzicami. Być może nie są oni tego świadomi i myślą, że dziecko stanie się bardziej odporne emocjonalnie z wiekiem. Wyjaśnij, na czym polega nadmierna wrażliwości i dlaczego warto skorzystać z pomocy terapeuty, który określi metodykę przezwyciężania nadwrażliwości emocjonalnej. Jeśli dziecko jednak jest już pod taką specjalistyczną opieką, poproś rodziców o dokładne wskazówki i kierunek terapii, byś mógł ją kontynuować w środowisku szkolnym.   
6. Korzystaj z profesjonalnych opracowań. Psychoedukacja dzieci nie jest łatwym zadaniem, ale przynosi oczekiwane rezultaty. Należy jednak wiedzieć, gdzie szukać praktycznej pomocy i narzędzi ułatwiających osiąganie celów. Psychoedukacja Asertywność. Stres. Emocje. Samoocena. Komunikacja interpersonalna to opracowanie, które zawiera teorię i karty pracy, dzięki którym Twoi wychowankowie będą w stanie panować i kontrolować swoje emocje. Łatwe wprowadzenie do zajęć, gotowy program zadań i kreatywne ćwiczenia staną się Twoją nauczycielską podporą, która przyniesie obopólne efekty i rezultaty.

Oczywiście nadwrażliwość emocjonalna u nastolatków może być mniej dynamiczna niż u młodszych dzieci, a za to charakteryzować się większym wycofaniem społecznym, jednak zasady działania i postępowania z takim uczniem są podobne. Należy tylko elastycznie dostosować je do indywidualnych potrzeb dziecka i konsekwentnie się ich trzymać.

Bibliografia: 

1. Psychoedukacja Asertywność. Stres. Emocje. Samoocena. Komunikacja interpersonalna, Wydawnictwo Forum Media. 
2. Wysoko wrażliwy uczeń w klasie - jak najskuteczniej wesprzeć jego funkcjonowanie i rozwój?, Anna Bajus.
3. Zrozumieć i wspierać ucznia wysoko wrażliwego, Aleksandra Kubala-Kulpińska.
4. Rola wzmożonej pobudliwości emocjonalnej w przyspieszonym rozwoju osób zdolnych, Anna Mróz.
5. Zarządzanie emocjami Krok w stronę zdrowia psychicznego, Marta Jankowska, Ośrodek Rozwoju Edukacji.
6. Wybrane aspekty zdrowia psychicznego uczniów zdolnych, Irena Pufal-Struzik.