Rola dyrektora szkoły w tworzeniu i wdrażaniu procedur postępowania w trudnych sytuacjach z uczniami

Zarówno nauczyciel, jak i dyrektor szkoły, musi być przygotowany na nietypowe, a nawet przykre sytuacje związane z uczniami. Również w szkołach, w których problem przemocy nie stanowi większych trudności, może zdarzyć się incydent związany z pobiciem, kradzieżą czy zażywaniem narkotyków. Takie zachowania warto przewidzieć wcześniej, by opracować plan działania i niezbędne procedury. Znajdziesz je właśnie w naszej publikacji! Dowiesz się, co możesz zrobić, by nie eskalować problemu, a zarazem nie udawać, że nic się nie wydarzyło.

Publikacja odpowiada na pytania:

• Jak powinny wyglądać zasady zachowania nauczyciela interweniującego podczas epizodu psychotycznego lub próby samookaleczenia ucznia?
• Jak możemy sprawdzić czy uczeń nie jest zagrożony próbą samobójczą?
• Gdzie powinny być schowane procedury zachowania się z nietypowych sytuacjach związanych z uczniami?
• Co możemy zrobić, gdy uczeń uchyla się od obowiązku szkolnego?
• W jaki sposób zachowywać się podczas zagrożenia zamachem bombowym w szkole?
• Co powinniśmy zrobić, gdy podejrzewamy, że uczeń znajduje się pod wpływem środków odurzających?

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie ..................................................................................................... 6

2. Przegląd trudnych sytuacji szkolnych z udziałem uczniów .................... 8

2.1. Rodzaje trudnych sytuacji z udziałem uczniów ...................................... 8

2.2. Geneza niepożądanych zachowań ............................................................ 8

3. Rola i zadania dyrektora w przygotowaniu nauczycieli do interwencji w trudnych sytuacjach z udziałem uczniów .................. 10

3.1. Przygotowanie kadry ................................................................................ 10

3.2. Tworzenie procedur .................................................................................. 11

3.3. Wybrane przepisy prawne ....................................................................... 12

3.4. Współpraca dyrektora z kadrą ................................................................. 16

4. Procedury postępowania wobec uczniów – zachowania destrukcyjne ............................................................................... 18

4.1. Przeszkadzanie w prowadzeniu/korzystaniu z zajęć dydaktycznych ............................................................................................ 18

4.2. Konflikt z udziałem ucznia ....................................................................... 19

4.3. Zachowania agresywne i przemocowe .................................................. 21

4.4. Niszczenie mienia ...................................................................................... 22

4.5. Kradzież ....................................................................................................... 22

5. Procedury postępowania wobec uczniów – środki odurzające ........... 24

5.1. Uczeń pod wpływem środków odurzających ........................................ 24

5.2. Uczeń posiadający/rozprowadzający narkotyki .................................... 25

6. Procedury postępowania wobec uczniów – interwencje kryzysowe ........................................................................................................... 26

6.1. Epizod psychotyczny ucznia ..................................................................... 26

6.2. Próba samobójcza ucznia ......................................................................... 27

6.3. Próba okaleczenia innych osób lub samookaleczenia ......................... 28

6.4. Zagrożenie zamachem bombowym ....................................................... 28

7. Procedury postępowania wobec uczniów – uchylanie się od obowiązku szkolnego ................................................................................ 30

8. Podsumowanie .................................................................................................. 31

9. Literatura ............................................................................................................ 34

10. Załączniki .............................................................................................................36

10.1. Załącznik 1. Przygotowanie kadry do interwencji w trudnych sytuacjach z uczniami (lista kontrolna dla dyrektora szkoły) ............... 36

10.2. Załącznik 2. Ewaluacja szkoleń kadry (lista kontrolna dla uczestników) ............................................................ 36

10.3. Załącznik 3. Materiały pomocnicze do diagnozy sytuacji i ucznia (interwencje w sytuacjach kryzysowych) ............................................... 37

10.4. Załącznik 4. Lista sprawdzająca dla nauczycieli (działania interwencyjne) ......................................................................... 40

10.5. Załącznik 5. Arkusz kontrolny dla dyrektora (działania interwencyjne nauczycieli) ..................................................... 41

10.6. Załącznik 6. Arkusz kontrolny dla dyrektora (autoanaliza) ................. 42

Dyrektor szkoły stoi na czele placówki. Jego zadania to m.in.:

– dbanie o dobrą organizację pracy dydaktycznej i wychowawczej,

– zatrudnianie fachowej kadry i umożliwianie jej rozwoju (np. poprzez udział w szkoleniach czy studiach podyplomowych),

– zapewnienie uczniom warunków do rozwoju osobistego, społecznego i edukacyjnego,

– troska o bezpieczeństwo wszystkich osób znajdujących się na terenie szkoły.

Najtrudniejszym obszarem pracy dyrektora i jego kadry jest niewątpliwie troska o uczniów. W pracy wychowawczo-dydaktycznej codziennie pojawiają się sytuacje, które wymagają szybkiej i skutecznej interwencji. W większości z nich zachowania dorosłych są automatyczne – mają wcześniej wypracowane sposoby postępowania z uczniem, który przeszkadza w prowadzeniu lekcji, ma słabe wyniki, nie wywiązuje się z obowiązku szkolnego czy zachowuje się agresywnie w stosunku do rówieśników. Nie zawsze jednak nauczyciele sprawdzają, na ile skuteczne wobec uczniów są podejmowane przez nich działania oraz jaki wpływ mają na powtarzalność niepożądanych zachowań podopiecznych oraz na nastawienie do nich społeczności szkolnej. Dyrektor zna zazwyczaj ogólną sytuację oraz wie (lub intuicyjnie wyczuwa), jak jego pracownicy radzą sobie w trudnych sytuacjach z uczniami. Chodzi jednak o to, aby wiedzieć dokładnie i mieć wpływ na ich postępowanie wobec dzieci/młodzieży, zwłaszcza że zdarzają się sytuacje, w których dorośli czują się bezradni: ciężkie pobicia, narkotyki, kradzieże, atakowanie nauczycieli przez uczniów. Bezradność ta wynika z obawy przed: konsekwencjami swoich reakcji:

– Czy jako nauczyciel mogę to zrobić?

– Co jest zgodne z przepisami?

– Co powie na moje działania dyrektor szkoły?

– Czy jako dyrektor mam prawo tak postąpić?

reakcją uczniów oraz ich rodziców:

– Co zrobi uczeń, jeśli go zatrzymam/ukaram?