Wpływ muzyki na rozwój dziecka

Jednym z naturalnych odruchów rodzica trzymającego swoje dziecko w ramionach jest nie tylko jego kołysanie, ale także nucenie i śpiewanie. Działa to wyciszająco na niemowlę oraz pomaga mu zasnąć. Śmiało zatem można powiedzieć, że muzyka wpisana jest w życie człowieka od najwcześniejszego dzieciństwa. Ale jak dokładnie wpływa na poszczególne etapy jego rozwoju i czy od niej zależy jakie cechy będzie przejawiać w dorosłym życiu?

 

Wpływ muzyki na rozwój dziecka

Witam,
Rozpoczęłam właśnie 17-ty tydzień ciąży. Wiele razy udało mi się przeczytać materiały na temat wpływu muzyki klasycznej na przyszły rozwój dziecka. Najbardziej zachęciła mnie historia mojej koleżanki, która mówiła, że przez cały okres ciąży puszczała Mozarta. Dziecko zdrowe, nie choruje i bardzo uwrażliwione na muzykę. Dlatego do tematu podchodzę entuzjastycznie i jestem ciekawa jak wpływa to na rozwój maluszka :)

Pozdrawiam serdecznie,
Ilona, Lublin

Jedna z definicji mówi, że „muzyka to sztuka stworzona przez człowieka społecznego i odzwierciedlająca poprzez jego świadomość – na swój sposób, własnymi środkami – świat, w którym powstała. Jako sztuka ma określone funkcje społeczne, różne w różnych warunkach historycznych klasowych, przy czym funkcją podstawową jest wzbogacenie życia wewnętrznego człowieka”1. Logiczny zatem wydaje się wniosek, że muzyka składa się na całościowy rozwój intelektualny, społeczny i emocjonalny każdej jednostki. Przyjrzyjmy się zatem, jak wpływa na rozwój dziecka od samego początku jego życia.

Okres prenatalny – podczas wieloletnich badań naukowych zauważono, że słuchanie muzyki już w okresie płodowym, przyczynia się do zwiększenia liczby komórek nerwowych, co przekłada się na późniejsze etapy rozwoju jak zapamiętywanie, mówienie i chodzenie. Słuch płodu rozwija się od 16 tygodnia ciąży, a pierwszymi dźwiękami, jakie słyszy i rozpoznaje dziecko, jest bicie serca matki. Słuchając dodatkowo jej głosu i śpiewu nawiązuje z nią szczególną więź, co sprawia, że po narodzinach niemal od razu może ją „rozpoznać”, nigdy wcześniej jej nie widząc.

Okres niemowlęcy – to szczególny moment, gdzie niemowlę przyswaja i przetwarza niezliczoną ilość informacji, a muzyka może mu w tym pomóc. Wpływ muzyki na rozwój niemowlaka jest wręcz nieoceniony. Pozwala wytworzyć poczucie rytmu, koordynacji ruchowej i wspomaga przyswajanie nowych umiejętności. Warto wspomnieć tu o efekcie Mozarta. Francuski specjalista zajmujący się chorobami uszu i słuchu, Alfred Tomatis, zauważył, że niemowlęta słuchające melodii o wysokiej częstotliwości są bardziej skoncentrowane, aktywne i przejawiają przodująco rozwiniętą kreatywność niż niemowlęta, które nie doświadczały tego typu bodźców słuchowych.

Poza tym płaczące niemowlę, któremu śpiewa mama, nie tylko uspokaja się z powodu poczucia bliskości i opieki. Okazuje się, że muzyka może wpływać na odruchy fizjologiczne i między innymi obniżać próg bólu, który niemowlęciu towarzyszy w okresie kolek i ząbkowania.  

Okres przedszkolny – nie bez przyczyny mówi się, że muzyka łagodzi obyczaje. Dzieci regularnie słuchające muzyki są zdecydowanie spokojniejsze, bardziej skupione, towarzyskie, zachowują lepszą równowagę ciała i wykazują w pełni rozwiniętą kontrolę przestrzenną. To też dobry moment na naukę grania na instrumencie i lekcje śpiewu. Nie tylko w ten sposób dziecko ćwiczy swoje naturalne talenty, ale rozwija emocje i naukę ich przekazywania. Rozwija się twórczo i kreatywnie, pobudzając koncentrację i umiejętność zapamiętywania.

Okres wczesnoszkolny – dzieci mający od niemowlęctwa bliski kontakt z muzyką, wykazują lepsze zdolności analityczno-matematyczne. Potrafią szybciej przyswoić dany materiał zajęć, zapamiętać go i zastosować w praktyce. Ponadto muzyka kształtuje zainteresowania dziecka i wyrabia się gust muzyczny. W dalszych etapach rozwoju, muzyka i jej gatunek będą miały wpływ na jego sposób myślenia, ubierania się, a nawet wybór towarzystwa. Muzyka kreuje wrażliwość emocjonalną, postawy adaptacji czy podporządkowywania się do panujących norm. Muzyka ”naładowana” buntowniczym przekazem podprogowo będzie wywoływała u dziecka podobne postawy.  Można podsumować, że ilość słuchanej muzyki i jej gatunek przyczynia się do tego, na jakiego człowieka wyrośnie nasze dziecko. 

Chcesz wiedzieć więcej? Sprawdź artykuł: Kolorowe eksperymenty naukowe

Wszystko zależy od gatunku

Muzykę ze względu na jej rytm i tonację możemy podzielić na relaksacyjną i na aktywizującą. Każda z nich będzie wpływać w inny sposób na dziecko i jego rozwijający się umysł.

Muzyka relaksacyjna – jak sama nazwa wskazuje, tego typu muzyka wpłynie kojąco na cały organizm, a w szczególności na układ oddechowy i krążenia, co przyczyni się do redukcji stresu. Ułatwi zasypianie i poprawi perystaltykę jelit.2 Muzyka relaksacyjna pobudza również wyobraźnię dziecka. Do tego gatunku zaliczamy muzykę klasyczną lub odgłosy natury.

Muzyka aktywizująca – ten rodzaj muzyki szczególnie korzystnie wpływa na starsze dzieci, które etap „rozpoznawczy” otaczającego świata mają już za sobą. Żywe i radosne dźwięki przyczynią się do lepszej samooceny dziecka, jego pozytywnego nastroju, pobudzą jego aktywność i chęć do tworzenia, działania. Wzmacnia koordynację i poczucie rytmu, a nawet przyspiesza przemianę materii. 

Pamiętajmy jednak, by w okresie prenatalnym i niemowlęcym bazować głównie na muzyce relaksacyjnej. Dziecko od pierwszych dni życia codziennie spotyka się z dużym ładunkiem nowych bodźców, które należy wyciszyć, by mogło łatwiej je zaakceptować i zrozumieć.

Muzyka, a rehabilitacja

Muzyka nie tylko pomaga w rozwoju dziecka, ale może oddziaływać rehabilitacyjne. Poprzez symulacje dźwiękową można pomóc dzieciom autystycznym i z ADHD poprawić koncentrację, skupienie uwagi i wpłynąć na ich lepszą komunikację z otoczeniem. U dzieci z zaburzeniami lub opóźnieniem mowy zajęcia oraz ćwiczenia muzyczne mogą przyczynić się do pokonania blokad wpływających na opóźnienie mowy. A co z jąkaniem, które spotyka wiele dzieci w okresie przedszkolnym? Rytmika i muzyka przyczyniają się do płynnej wymowy, działają motywująco i zachęcająco, ułatwiając rodzicom ćwiczenie z dziećmi. Ponadto muzyka potrafi normalizować napięcie mięśniowe, co jest szczególnie korzystne u niemowląt ze wzmożonym napięciem mięśniowym. Zajęcia rehabilitacyjne w akompaniamencie muzycznym przyspieszają upragnione skutki rehabilitacji, czyli prawidłową pozycję ciała.

Muzykoterapia dla dzieci

Muzykoterapia to zupełnie coś innego niż rehabilitacja z udziałem muzyki. W tym wypadku muzyka ma zapewnić dziecku komfort psychiczny i emocjonalny. Nie musimy zawsze w tym celu udawać się do specjalisty. Przed wizytą u lekarza, dentystą, zabiegiem chirurgicznym czy innym wyzwaniem emocjonalnym warto zaśpiewać z dzieckiem lub puścić mu muzykę, która „podniesie je na duchu”. Jako dorośli niekiedy zapominamy, że dzieci są niezwykle wrażliwe, a dla nas oczywiste i normalne sytuacje, dla najmłodszych są niezwykle stresujące. Wyciszenie dziecka za pomocą muzykoterapii pomoże przezwyciężyć mu obawy lub lęki oraz stawić czoło wyzwaniom i problemom.    

Widzimy zatem, że muzyka przyczyni się do rozwoju naszej pociechy na każdym etapie jej życia. Wykorzystuj zatem wszelkie możliwości, by towarzyszyła mu w kluczowych chwilach i momentach, przyczyniając się do jego prawidłowego kształtowania i zmierzaniu ku dorosłości.   

Przypisy

  1. Elżbieta Topór, Wpływ muzyki oraz rola muzykoterapii w rozwoju dziecka, str. 1
  2. Music and its influence on the human body Anna Kruczyńska, Zdzisław Marek Kurkowski Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego, Lublin