Hejt w szkole

O hejcie mówi się coraz więcej, podobnie o jego skutkach – wszystko po to, aby uświadomić społeczeństwo, jak potrafi być niebezpieczny i podstępny. Nie ominie nikogo, jednak w bardzo dużej mierze narażone na niego są dzieci i młodzież. 

Czym w zasadzie jest hejt? Definicja tego pojęcia rozwinęła się wraz z postępem technologicznym – internetu i licznych komunikatorów czy platform. Geneza słowa pochodzi z języka angielskiego oznaczającego nienawiść (hate), które w naszych stronach kulturowych można tłumaczyć jako mowa nienawiści. Hejt skierowany jest do kogoś lub wobec czegoś (grup społecznych, etnicznych, narodowościowych, poglądów itp.). Co gorsza, prowadzi do lawinowo niebezpiecznych zjawisk i nie powinien być w żadnym stopniu bagatelizowany. 

Głównym orężem hejtu jest jego łatwe rozprzestrzenianie się, lawinowe powielanie i niejednokrotnie anonimowość, jaką daje nam internet. Wystarczy fałszywy nick, dane internetowe i tożsamość agresora/hejtera zostaje ukryta. 

Dodatkowo obecnie panuje „wygodnictwo informacyjne”, które sprawia, że ludzie nie sprawdzają i nie filtrują przekazywanych przez kogoś informacji. Przykładowo hejter może zarzucić nieprawdziwe zachowanie danej osobie lub grupie, udostępnić to szerokiej rzeszy odbiorców, którzy powielają jego postawę nawet bez znajomości sytuacji czy osób, których dotyczy hejt, a to ma katastrofalne skutki.

Hejt wśród dzieci i młodzieży – przyczyny 

Co może być przyczyną hejtu wśród uczniów? Niemalże wszystko. Ktoś jest nowy w klasie? Może stać się ofiarą hejtu. Uczeń ma nietypowe zainteresowania, ubiór lub odbiega osobowością od reszty grupy? – również może stać się celem hejtera. “Powód” zawsze się znajdzie, bez względu czy jest zasadny, czy nie. 

Często hejter sam boryka się z licznymi problemami, trudnościami i poszukuje kozła ofiarnego, na którym może wyładować swoje frustracje, a w otoczeniu uczniów, którymi łatwiej manipulować za pomocą social mediów i internetu, może rozwinąć swoje toksyczne skrzydła.

Hejt wśród nastolatków nie skutkuje standardowym „zrobieniem komuś przykrości”. Może wiązać się z zaburzeniami emocjonalnymi, psychicznymi lub w skrajnych przypadkach okaleczaniem się i samobójstwem. Ważna jest zatem szybka interwencja ze strony WSZYSTKICH dorosłych w otoczeniu dziecka w tym nauczycieli. Ale jak nauczyciel ma rozpoznać, że uczeń stał się ofiarą hejtu, skoro nie dostrzega podczas zajęć, by ktoś wobec niego był niemiły lub niegrzeczny? 

Należy powiedzieć wprost: hejtu nie da się nie zauważyć. Jego efekty prędzej czy później przenoszą się do realnego, rzeczywistego życia w tym przestrzeni szkolnej. Ofiara hejtu jest osaczona z każdej strony, a symptomy tego są jasne i widoczne. Należy tylko wiedzieć, gdzie patrzeć i nie pozostawać na biernej obserwacji, kwitując sytuację hasłami typu „to normalne, że dzieci sobie dokuczają”. 

Hejt ani żadna forma przemocy nie jest normalna i należy z nimi walczyć.

Hejt w klasie – jak rozpoznać i jak działać? 

Hejt wśród dzieci nie jest niewidoczny. Uczeń, który jest ofiarą hejterów, może:

• stać się płaczliwy, apatyczny, wycofany lub agresywny,
• mieć problemy z koncentracją, co wiąże się z pogorszeniem ocen,
• zacząć wagarować, unikać zajęć i rówieśników,
• skarżyć się na dolegliwości somatyczne – bóle brzucha, głowy nudności itp.

Oczywiście powyższe symptomy mogą sugerować również inne trudności czy sytuacje, ale w każdym przypadku wymagają zainteresowania ze strony nauczyciela(!)

Co powinien zrobić pedagog? 

1. Wykaż się empatyczną postawą. Nawet jeśli uczeń ostatnio zaniedbał naukę, nie podkreślaj, że „ma same złe oceny”. To tylko pogorszy jego samopoczucie i może spotęgować zaniżenie poczucia własnej wartości. Zamiast tego możesz użyć takich słów: Mam wrażenie, że ostatnio coś Cię trapi. Czy mogę Ci pomóc? Wiedz, że zawsze możesz na mnie liczyć i śmiało o wszystkim powiedzieć. Nawet jeśli uczeń od razu się przed Tobą nie otworzy, ma jasny i przejrzysty komunikat: nie jest sam i może na Ciebie liczyć. Być może będzie musiał dojrzeć do tej decyzji, by opowiedzieć o swoich zmaganiach. 
2. Podpunkt 1 jest bardzo istotny i powinien być powielany do momentu, aż uczeń nie wyjawi swojego problemu. Możesz o pomoc poprosić jego wychowawcę (jeśli nim nie jesteś), pedagoga, pedagoga specjalnego lub jego ulubionego nauczyciela. Cel uświęca środki, których na tej drodze jest bardzo wiele. Co zrobić, gdy uczeń wyjawia, że jest ofiarą hejtu? WYSŁUCHAJ GO UWAŻNIE. Nie bagatelizuj problemu i nie kwituj tego hasłem: nie przejmuj się, przecież to nieprawda co o Tobie piszą. W tym tkwi właśnie problem – często pożywką hejtu i hejterów są kłamstwa i oszczerstwa. Zapewnij ucznia, że mu pomożesz, a gdy będzie obawiał się podjęcia działań, wyjaśnij, że problem nie zniknie z dnia na dzień i należy interweniować. 
3. Hejt zawsze jest groźny, dlatego poinformuj rodziców i dyrekcję o zaistniałej sytuacji. Jeśli nie jest wiadome, kto jest hejterem, być może opiekunowie będą musieli podjąć działania interwencyjne ze strony organów ścigania – nikt nie jest anonimowy w internecie, a ustalenie tożsamości nadawcy będzie konieczne do działań interwencyjnych. 
4. Po ustaleniu tożsamości hejtera następuje kilka możliwych scenariuszy – jeśli to inny z Twoich uczniów, koniecznie z nim porozmawiaj w obecności pedagoga. Wyjaśnij, jakie skutki ma jego działanie, jakie konsekwencje za sobą niesie i jakie środki podjęto w celu zażegnania problemu. Niekiedy hejter swoje działania motywuje chęcią żartu i nie uważa, że robi coś złego. Konieczne jest wyprowadzenie go z tego błędu. Oprócz poniesienia konsekwencji (powinny zostać uzgodnione z dyrekcją, wychowawcą i opiekunami uwzględniając poziom szkodliwości jego czynu i działań), może się okazać, że sam potrzebuje pomocy, a jego mowa nienawiści wobec rówieśnika jest efektem własnych problemów. Niekiedy adekwatne będzie zasugerowanie pomoc psychologiczną w jednostce terapeutycznej. 
5. Zadbaj o świadomość klasy. Poświęć swoje lekcje takim zagadnieniom jak: Czym jest tolerancja? Jak reagować, gdy jesteśmy świadkami hejtu i mowy nienawiści? Jak walczyć z uprzedzeniami? Pozycja Przemoc w szkole pomoże Ci uporządkować informacje i ułatwić ich przekaz uczniom. Dlaczego jest to ważne? Bo profilaktyczne działania przeciwdziałają niedopuszczalnym czynom. Dzieci często nie rozumieją szkodliwości pewnych działań, a im szybciej się je uświadomi, tym staną się wyczulone na krzywdę innych i same będą umieć się bronić. Hejt nie obejmuje tylko przestrzeni szkolnej – mogą się z nim spotkać w dorosłym życiu. 

Jeśli jako dorośli podejmiemy konkretne kroki w kwestii przeciwdziałaniu mowy nienawiści, tym lepsze osiągniemy efekty – będziemy mieć wpływ na dorastające społeczeństwo, które dzięki odpowiednim wzorcom i ich modelowaniu będzie świadome odpowiedzialności za swoje czyny i słowa, które nie tylko mogą ranić, lecz także popychać do tragicznych zdarzeń. 

Bibliografia: 

1. Hejting jako przykład współczesnego zagrożenia w przestrzeni społecznej, Emilia Szymczak. 
2. Agresja i przemoc w szkole, Ewa Czemierowska-Koruba.
3. „HEJT? HEJTU NIE PROMUJĘ, HEJT BANUJĘ, BO REAGUJĘ”, Global Dignity.
4. JAK RADZIĆ SOBIE W SYTUACJI DOŚWIADCZENIA PRZEZ UCZNIA ZJAWISKA HEJTU materiał dla nauczycieli, Global Dignity.