Co to jest hipoterapia?

Hipoterapia nie zawsze kojarzy się z zajęciami w towarzystwie koni, a wynika to z genezy nazewnictwa, która zaczerpnięta została ze starożytnej greki. Hippos oznacza konia, a therapeia terapię. Zwróćmy uwagę, jakie są jej główne założenia i na czym polega.

Hipoterapia – cele

Nadrzędnym celem hipoterapii jest przywrócenie pacjentowi sprawności fizycznej i psychicznej w granicach możliwości. Pomaga również zahamować pogłębianie się nieprawidłowych wzorców, a także oddziałuje relaksująco na pacjenta. 

Hipoterapia – na czym polega? 

Nietrudno się domyśleć, że hipoterapia obejmuje jazdę konną, a także samo obcowanie ze zwierzęciem. Jej formy zostały podzielone i sklasyfikowane według potrzeb i wieku pacjenta.

Osoby z problemami emocjonalnymi, psychicznymi i niepełnosprawnością umysłową często mają zajęcia uwzględniające jazdę na koniu. Czasami jednak bywa tak, że pacjent ma przeciwwskazania do jazdy konnej – wynikające ze schorzeń i chorób współistniejących – dlatego poprzestaje się na budowaniu więzi człowieka ze zwierzęciem, poprzez opiekę nad nim, pielęgnację i dotyk. 

Oprócz tego hipoterapia wykorzystywana jest w fizjoterapii, podczas której pacjent ma np. wykonać określone ćwiczenia na koniu lub podczas jazdy, a w innym przypadku poddać się naturalnym ruchom zwierzęcia.

Hipoterapia – dla kogo?

Kto może skorzystać z hipoterapii? Najprościej mówiąc każdy, ale skupmy się na preferowanych wskazaniach: 

• hipoterapia dla osób z niepełnosprawnością intelektualną i zaburzeniami mowy. Pacjentom łatwiej nawiązać relację z łagodnym, ale i postawnym zwierzęciem, do którego “uczą się” mówić. Przekazują mu swoje odczucia i myśli, a to ułatwia im otwarcie się na pozostałe otoczenie,
• hipoterapia dla dzieci ze spektrum autyzmu. Okazuje się, że hipoterapia dla dzieci ze spektrum autyzmu czy dzieci z zespołem Aspergera może przynieść spektakularne efekty. Dlaczego? Bo konie reagują na liczne bodźce w sposób podobny do dzieci z autyzmem. Znalezienie wspólnego mianownika komunikacji może po pewnym czasie pomóc dziecku otworzyć się na świat “zewnętrzny”, co sprzyja rozwojowi i społecznym postawom,
• hipoterapia dla dzieci z zespołem Downa. Rehabilitacja dzieci z zespołem Downa wymaga holistycznego podejścia i wielowątkowej, równoczesnej terapii. Należy zadbać o aspekt fizyczny i intelektualny dziecka, które mierzy się z zaburzeniami układu ruchu, zaburzeniami wzroku i słuchu czy zachowań społecznych a koń może pełnić rolę wieloterapeutyczną, 
• hipoterapia dla dzieci z niepełnosprawnością fizyczną – jazda konna i ćwiczenia na koniu pomagają w korygowaniu wad postawy ciała, zwiększają umiejętności lokomocyjne, wspierają panowanie nad własnym ciałem, regulują napięcie mięśniowe, normalizują czucie powierzchniowe, wspierają doskonalenie równowagi, orientacji przestrzennej, a także uczą poczucia rytmu. Z tego względu dzieci i osoby cierpiące na stwardnienie rozsiane, dolegliwości neurologiczne – w tym chorobę Parkinsona – powinny jak najwcześniej uwzględnić hipoterapię w swoim grafiku terapeutycznym.

Mimo że wiele terapii realizuje powyższe cele, ćwiczenia w towarzystwie koni oddziałują na pacjenta pod jeszcze innym kątem. Rozluźniają, działają relaksacyjnie i antystresowo. Człowiek może obcować z majestatycznym, inteligentnym stworzeniem, które łagodnie dostosowuje się do potrzeb swojego towarzysza. Pomiędzy pacjentem, a koniem wytwarza się empatyczna więź, z tego względu hipoterapię zaleca się osobom przygnębionym i przepracowanym, które potrzebują emocjonalnego oddechu. 

Warto jednak zaznaczyć, że wiele metod terapeutycznych  z udziałem zwierząt jest bardzo wymagających, w tym hipoterapia. Co to oznacza? Że konieczna jest współpraca z dobrze ułożonymi, łagodnymi końmi, które odznaczają się szczególnymi cechami charakteru. Ponadto ważna jest postawa konia – posturą i wielkością musi być dostosowany do sylwetki i potrzeb pacjenta/jeźdźca.

Co ciekawe w ramach hipoterapii niekiedy zamiast konia wykorzystuje się osła. Oczywiście współpraca z tym zwierzęciem również wymaga wymienionych wcześniej elementów i warunków. Taka forma terapii nazywana jest onoterapią.

Hipoterapia – przykładowe ćwiczenia

Hipoterapia nie jest skomplikowana, a na dodatek bardzo przyjemna. Do jednych z przykładowych ćwiczeń może należeć dotknięcie ucha zwierzęcia lub jego ogona, siedząc na jego grzbiecie. Warto przy tym podkreślić, że nawet bierne siedzenie na koniu, uruchamia szereg mięśni człowieka, które napinają się i rozluźniają.  

Oczywiście każde ćwiczenie dobierane jest do potrzeb pacjenta i wymaga odpowiedniej asekuracji. Hipoterapeuta często współpracuje z fizjoterapeutą, czuwając nad przebiegiem zajęć. Dodatkowo podczas hipoterapii niezbędne jest użycie specjalnego pasa, który zabezpiecza jeźdźca przed upadkiem.

Przeciwwskazania do hipoterapii

Niestety mimo licznych plusów, hipoterapia nie jest możliwa dla wszystkich. 

Wykluczenie terapeutyczne z udziałem koni dotyczy:

• osób uczulonych na sierść i pot konia, 
• osób cierpiących na padaczkę,  
• pacjentów z głęboką niepełnosprawnością umysłową, 
• osób cierpiących na mineralizację kości, 
• pacjentów z utrwalonymi deformacjami, które ograniczają kontrolę ruchów układu kostno-stawowego, 
• pacjentów, którzy nie mają kontroli nad motoryką głowy.

Pocieszający jest jednak fakt, że w kluczowych schorzeniach i dolegliwościach nie pomaga tylko hipoterapia. Autyzm, niepełnosprawność intelektualna, fizyczna, zaburzenia mowy, przebodźcowanie i wycofanie społeczne klasyfikują pacjenta do zajęć z dogoterapii. Na czym polega dogoterapia i jak wygląda w praktyce, pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów. 

Pamiętajmy jednak, że wszelkie terapie z udziałem zwierząt, mają na celu wsparcie głównego nurtu terapeutycznego, zleconego przez specjalistów i lekarzy, a nie leczą same w sobie. Należy je traktować jako dodatek, a nie zamiennik leczenia fizjoterapeutycznego, psychologicznego czy farmakologicznego.

Bibliografia: 

1. Hipoterapia a parajeździectwo na poziomie rekreacyjnym i sportowym – korzyści i zagrożenia, Magda Lejzerowicz Pedagogium, Hanna Bruszewska. 
2. Hipoterapia Jako Naturalna Forma Rehabilitacji, Magdalena Sobuś, Sylwia Łagan.
3. Medyczne, pedagogiczne, psychologiczne i społeczne oddziaływania hipoterapii, Robert Walaszek, Tomasz Szurmik, Anna Marszałek, Katarzyna Walaszek, Marcin Burdacki.
4. Hipoterapia jako forma rehabilitacji i wsparcia włączania społecznego osób niepełnosprawnych, Bednarczyk Małgorzata.
5. Hipoterapia jako jedna z metod stosowanych w pracy z dzieckiem z mózgowym porażeniem dziecięcym, Agnieszka Belczyk.