Wstęp
Dzieci zagrożone niedostosowaniem społecznym nalezą do grupy uczniów ze SPE. Pod pojęciem “specjalne potrzeby edukacyjne” kryją się potrzeby, które w procesie rozwoju dzieci i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub są efektem innych przyczyn trudności w uczeniu się. W literaturze przedmiotu funkcjonuje wiele definicji specjalnych potrzeb edukacyjnych (SPE). Według definicji Zespołu Ekspertów ds. Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych z 2008 r. dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – to te, u których stwierdza się zagrożenie niepełnosprawnością, wszelkie dysfunkcje, dysharmonie lub niesprawności mogące mieć negatywny wpływ na dalszy rozwój. Dotyczą one dzieci od 3. roku życia i młodzieży do ukończenia nauki w szkole.
Zgodnie z rozporządzeniem MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkotach i placówkach SPE wynikają w szczególności:
• z niepełnosprawności,
• z niedostosowania społecznego,
• z zagrożenia niedostosowaniem społecznym,
• z zaburzeń zachowania lub emocji,
• ze szczególnych uzdolnień,
• ze specyficznych trudności w uczeniu się,
• z deficytów kompetencji i zaburzeń sprawności językowych,
• z choroby przewlekłej,
• z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych,
• z niepowodzeń edukacyjnych,
• z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi,
• z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą.
Reasumując, można stwierdzić, iż pojęcie SPE odnosi się do tej grupy uczniów, która z różnych przyczyn nie może sprostać wymaganiom powszechnie obowiązującego programu edukacyjnego. W niniejszej publikacji szczególną uwag zwrócono na trudności dzieci zagrożonych niedostosowaniem społecznym w klasach I-III szkoły podstawowej.
Zagrożeni niedostosowaniem społecznym są uczniowie z zaburzeniami zachowania, których objawy poważnie naruszają normy i zasady społecznego funkcjonowania. Zaburzenia zachowania w postaci agresji werbalnej i fizycznej, niszczenia własności, kradzieży, kłamstw, zaniedbywania obowiązków i odmowy uczęszczania do szkoły negatywnie wpływają na środowiska, w których dziecko funkcjonuje (rodzina i szkoła), co skutkuje utrwalającą się wokół niego sytuacją konfliktową.