1. Twoje zdrowie w twoich rękach
Wiedza o związkach między zachowaniem ludzi a stanem ich zdrowia spowodowała, że zaczęto przypisywać im odpowiedzialność za własne zdrowie. To wręcz rewolucja w odniesieniu do obowiązującej w tradycyjnej medycynie zasady, która obarczała tą odpowiedzialnością lekarza. Psychologiczne czynniki ważne dla zdrowia są różnorodne. Mogą to być reakcje emocjonalne, przekonania i poglądy, wyznawane wartości, cechy osobowości czy złożone i proste formy zachowania. Badacze zgromadzili już sporo dowodów zarówno na szkodliwy, jak i korzystny wpływ określonych nawyków na zdrowie. Stwierdzili między innymi, że 30 proc. zgonów z powodu nowotworów to efekt palenia papierosów. Przykładu zachowań chroniących zdrowie dostarczają trwające ponad 25 lat badania podłużne prowadzone w kalifornijskiej Alamedzie. Dotychczas wzięło w nich udział blisko 7 tys. osób, a dotyczyły między innymi siedmiu prostych form zachowania, nazwanych dobrymi nawykami zdrowotnymi. Są to: regularne spożywanie śniadań, powstrzymywanie się od jedzenia między posiłkami, 7–8 godzin snu na dobę, utrzymywanie prawidłowej wagi, powstrzymanie się od palenia papierosów, umiarkowane spożywanie alkoholu, systematyczna aktywność fizyczna. Po pięciu latach badań naukowcy stwierdzili, że wśród osób, które praktykowały wymienione zachowania, śmiertelność była niższa niż wśród zachowujących się odmiennie. Okazało się na przykład, że 45-letni mężczyźni stosujący sześć lub siedem dobrych nawyków mają szansę na życie dłuższe o 11 lat w porównaniu z rówieśnikami praktykującymi co najwyżej trzy takie nawyki.
Badania nad uwarunkowaniami zdrowia dotyczą nie tylko prostych form zachowania. Istnieje sporo dowodów, że takie czynniki, jak optymistyczne podejście do życia czy przyjazne relacje z ludźmi, korzystnie wpływają na zdrowie. Te zależności są jednak bardziej skomplikowane i nie dają się ująć w prostych zaleceniach. Wiadomo, że mimo dobrych intencji i wiedzy nie zawsze łatwo jest przestrzegać prostych zasad zachowania sprzyjającego zdrowiu. Jeszcze trudniejsze wydaje się kontrolowanie zachowań złożonych, takich jak Wzór Zachowania A (ludzie o tym typie zachowania cechują się silną potrzebą osiągnięć, tendencją do dominacji i agresywnością w dążeniu do celów, a w ich aktywności dostrzec można dynamikę, pośpiech i niecierpliwość). Psycholodzy, często we współpracy z innymi specjalistami, prowadzą specjalnie opracowane programy promocji zdrowia. Przykładem może być trening antystresowy albo praca z grupami ryzyka zdrowotnego (m.in. osoby z nadwagą i palacze). Wiedza na temat związków między zachowaniem człowieka a jego stanem zdrowia leży u podstaw współczesnej tendencji do przypisywania ludziom odpowiedzialności za własne zdrowie. Oznacza to wręcz rewolucję w odniesieniu do obowiązującej w tradycyjnej medycynie zasady, która obarczała tą odpowiedzialnością lekarza. Tradycyjny sposób uprawiania medycyny nawiązuje do siedemnastowiecznego dualizmu kartezjańskiego, traktującego psychikę i ciało jako odrębne części człowieka. David McClelland, wybitny przedstawiciel psychologii zdrowia, określił to tak: „Ciało traktowane jest jak maszyna, naprawiana za pomocą usuwania lub wymiany wadliwych części
