Niestety, u najmłodszych niska samoocena może być bardziej spotęgowana niż u osoby dorosłej. Dojrzewająca i ciągle zmieniająca się gospodarka hormonalna, otoczenie, wpływ rówieśników, wzorce wychowawcze oraz dopiero rozwijana umiejętność radzenia sobie z problemami mogą sprawić, że młody umysł zostanie przytłoczony negatywnymi myślami dotyczącymi swojej osoby.

Ucznia z niską samooceną nie zawsze łatwo rozpoznać. Zdarza się, że piątkowy, wręcz idealny uczeń, pomimo odnoszonych sukcesów może wcale nie odczuwać satysfakcji uważając, że wciąż robi za mało lub inni są lepsi od niego. By faktycznie dostrzec problem, trzeba być dobrym obserwatorem i słuchaczem. Jak dziecko reaguje na otrzymywaną ocenę? Czy chętnie wyznacza sobie nowe cele? Albo czy łatwo się poddaje? Odpowiedzi na te pytania, mogą okazać się ważną wskazówką w procesie weryfikacji. Pomoc doraźna w postaci pochwały czy “poklepania po głowie” jedynie zamaskuje problem, który prędzej czy później wróci ze zdwojoną siłą. Istotne jest zatem, by zlikwidować źródło wywołujące zaniżone poczucie własnej wartości ucznia.

Znajdź źródło problemu 

Dzieci nie zawsze zwrócą się do nas po pomoc – czasem ciężko jest im się otworzyć i wyrażać swoje emocje, nie mają zaufania do osób dorosłych lub niejednokrotnie doświadczyli z ich strony bagatelizowania dziecięcych problemów. By pomóc dziecku z niską samooceną, to TY jako osoba dorosła musisz wyjść z inicjatywą. W jaki sposób? Ważne jest przygotowanie do tego odpowiedniego gruntu, uwzględnienie wieku ucznia oraz analiza jego środowiska wychowawczego.

Na przykład podczas rozmów z rodzicami (w czasie zebrań lub spotkań indywidualnych) wsłuchaj się uważnie w ich oczekiwania wobec dziecka. Jeśli wykazują niezadowolenie z niewystarczających wyników pociechy, które z perspektywy edukacyjnej są dobre lub bardzo dobre, być może przyczyniają się nieświadomie do zaniżania własnej wartości ucznia. Niespełnione aspiracje i oczekiwania rodziców są częstym problemem, odciskającym piętno na psychice dziecka.

A może rówieśnicy stygmatyzują ucznia z niską samooceną, wyśmiewając jego niedociągnięcia? To również może istotnie wpływać na jego pewność siebie. Brak akceptacji ze strony otoczenia w dorosłym życiu jest niezwykle przygnębiający, a co dopiero gdy jest się w wieku przedszkolnym i szkolnym.

Dzisiejszy świat wtłacza nam wszystkim, że dobra materialne dodają nam wartości. Im więcej rzeczy posiadamy tym jesteśmy lepsi od innych. Dzieci są najbardziej narażone na tego typu błędne spojrzenie. Media społecznościowe, moda czy popularność są niemal najważniejszym celem do osiągnięcia, a ten który nie posiada najnowszego telefonu czy markowych ubrań, automatycznie spada na sam dół irracjonalnej hierarchii. Uczeń, którego sytuacja finansowa nie pozwala dogonić rówieśników, których rodziny stać na lepsze czy bardziej luksusowe rzeczy, może przez to czuć się gorszy i zniechęcony.

To tylko niektóre z przyczyn mogących mieć wpływ na samoocenę dziecka, jednak to one najczęściej dotyczą grup przedszkolnych, wczesnoszkolnych i klas starszych. Jak zatem zrealizować misję pomocy uczniowi z zaniżonym poczuciem własnej wartości?
 

Jak podnieść niską samoocenę ucznia w praktyce?

Każdy jest inny – każdy ma inną sytuację, tok myślenia i osobowość, dlatego nie można traktować wszystkich uczniów z niską samooceną tak samo. Ważne jest tu okazanie empatii i pełne zaangażowanie pedagogiczne. Dzieci wyczuwają, że ktoś faktycznie chce im pomóc lub robi to z poczucia obowiązku. Chętniej będą się otwierać i wyrażać swoje emocje, jeśli podejdzie się do ich problemu w sposób indywidualny. Pokaż, że chcesz nawiązać z uczniem więź długodystansową, podczas której zaufa Ci na tyle, by z Tobą współpracować.

Nie praw kazań – Jesteś zdolny, ale leniwy, jak się postarasz będziesz jak inni, przykładaj się bardziej do nauki, a wtedy coś osiągniesz - śmiało można powiedzieć że są to frazy zakazane w stosunku do ucznia z niską samooceną. Po pierwsze wcale nie motywują, a po drugie dziecko może często słyszeć je w domu lub w swoim otoczeniu. Zamiast tego opowiedz o swoich niepowodzeniach. Świadomość, że wszyscy mają problemy z realizacją pewnych działań, może wpłynąć uspokajająco na ucznia i podnieść na duchu.

Wskaż kierunek rozwoju – Po uzyskaniu złej oceny przeanalizuj wspólnie z uczniem co zrobił dobrze, a gdzie zabrakło mu wiedzy czy umiejętności, kierując przy tym uwagę, że każde niepowodzenie czegoś uczy. Jeśli jesteś wychowawcą ucznia, postaraj się dostrzec jego dobre i silne strony, a następnie je wykorzystaj. Idealne do tego są zadania organizacyjne na dzień patrona szkoły, rozpoczęcia roku itd. Być może uczeń potrafi grać na jakimś instrumencie - zachęć go, by zagrał podczas konkretnej okoliczności i szczerze doceń jego wysiłki.

Reaguj – Podstawowym problemem w relacjach pedagog/ wychowawca/ nauczyciel - uczeń, jest brak reakcji na wyśmiewanie czy uwagi innych uczniów. Słowa, które nam dorosłym wydają się kiepskim żartem czy niestosowną uwagą, dla dziecka z niską samooceną mogą być kolejną zadrą na własnym ja. Warto zrobić zajęcia dla całej grupy uczniów dotyczące uczuć, szacunku dla innych i akceptacji, a także uwypuklić podczas nich, że każdy ma wady i zalety.

Bądź łagodny – Często bywa tak, że dziecko z niską samooceną jest agresywne. Frustracja, złość i strach znajdują ujście w postaci niesubordynacji czy buncie. Twoje zniecierpliwienie tylko zaostrzy problem. Ale wyciszenie dziecka poprzez łagodny ton i cierpliwość może trafić do zamaskowanego agresją zranionego serca.

Zróbmy to razem – Ponieważ dzieci z zaniżoną samooceną nie chcą podejmować wyzwań w obawie przed porażką, pokaż im że nie ma się czego bać. Podczas zajęć usiądź obok i wspólnie wykonaj z uczniem zadane polecenie. Może to być narysowanie czegoś lub przeanalizowanie jakiegoś zagadnienia. Następnie niech wykona kolejne polecenie samodzielnie, ale pod Twoim okiem. Takie emocjonalne wsparcie często jest windą do poprawy samooceny ucznia.

Jeśli potrzebujesz dodatkowych wskazówek możesz je znaleźć w niniejszej książce w naszej księgarni: Psychoedukacja Asertywność. Stres. Emocje. Samoocena. Komunikacja interpersonalna.

Natomiast dla opiekunów grup i klas przedszkolnych może okazać się przydatna ta pozycja: Jak wspomagać rozwój przedszkolaka.

Podsumowując, pamiętaj, że nawet drobny gest w kierunku ucznia z niską samooceną  ma znaczenie i może pomóc mu w odnalezieniu równowagi emocjonalnej.