Epilepsja u dzieci – jak pracować z uczniami z tym schorzeniem?

Epilepsja u dzieci stanowi podstawę do wdrożenia indywidualnych rozwiązań w przestrzeni przedszkolnej i szkolnej, a to wiąże się niekiedy z niechęcią przyjęcia ich do placówki. Rodzice wielokrotnie spotykają się z sugestiami, aby dziecko zostało zapisane do szkoły specjalnej, mimo że epilepsja nie wiąże się z zaburzeniami rozwojowymi dziecka. Jak zatem powinna wyglądać współpraca z uczniem chorym na padaczkę i jak stworzyć do tego korzystne warunki?

Epilepsja u dzieci

Edukacja w przypadku uczniów przewlekle chorych nie jest standardowym procesem czy schematem, który można łatwo i szybko zrealizować. Wymaga kreatywnego podejścia, i przede wszystkim zrozumienia ze strony pedagogów i nauczycieli. Niestety to z tym ostatnim są najczęstsze problemy. Nauczyciele, dyrekcja i pozostały personel szkolny boją się obcować z dzieckiem z epilepsją. Dlaczego? Wynika to z obawy, że nie poradzą sobie z udzieleniem dziecku pomocy w czasie ataku, a także samej niewiedzy na temat choroby. Dziecko z epilepsją w szkole stanowi zatem wyzwanie nie tylko obejmujące skuteczne przekazanie wiedzy. Warto jednak przyjąć podejście, by poszerzać swój światopogląd, umiejętności i szukać rozwiązań, zamiast unikać odpowiedzialności za ucznia z epilepsją, któremu nauczyciele powinni zapewnić takie same szanse rozwoju i zdobywania wiedzy jak innym dzieciom. 

Dziecko z epilepsją w przedszkolu – istota dobrego przygotowania

Bez względu na to czy dzieci z epilepsją są w wieku przedszkolnym, czy szkolnym, personel placówki powinien zwracać uwagę na te same elementy edukacyjne i zadbać o komfort psychiczno-emocjonalny dziecka. Na początek prześledźmy jednak z czym się wiąże padaczka i jak się objawia. 

Objawy epilepsji u dzieci

Padaczka może przybierać różne objawy i nasilenia w zależności od jej rodzaju i podatności ucznia na leczenie. Mogą się wiązać z utratą świadomości z otoczeniem, wzmożonym napięciem mięśniowym, lub automatyzmami ruchowymi. Tak, jak napad nagle się pojawił, tak szybko znika. W innym przypadku może nie dochodzić do utraty świadomości, ale pojawiają się ruchy zgięciowe mięśni po kilka sekund. Mówiąc o napadach tonicznych (lub toniczno-klonicznych) mamy do czynienia ze sztywnieniem kończyn, drgawkami i upadkami, przez co dziecko narażone jest na urazy. 

Oczywiście objawy epilepsji u dziecka mogą w jakiejś formie odbiegać od tych powyższych, dlatego niezbędny jest dokładny wywiad i kontakt z rodzicami. Dzięki temu nauczyciele będą przygotowani na każdą ewentualność i mogą dostrzec objawy poprzedzające atak, co zapewni szybką i sprawną pomoc.

 

Uczeń z epilepsją taki, jak każdy inny 

Jak zatem wspierać ucznia z epilepsją w szkole i przedszkolu? 

  1. Pamiętaj, że oprócz padaczki uczeń nie różni się niczym od innych dzieci w Twojej klasie (z niniejszego postępowania wyłączamy dzieci z licznymi zespołami zaburzeń i chorób, którym towarzyszy padaczka. Wymagają one zdecydowanie fachowej opieki, również w zakresie pomocy edukacyjnej). Nauka, czy przekazywanie przez Ciebie wiedzy, nie powinno zatem odbiegać od stylistyki i przyjętej formy. 
  2. Zadbaj o komfort psychiczny dziecka. Zapewnij je, że zawsze mu pomożesz i podkreśl, aby nie wstydziło się swoich ataków – nie ma przecież w tym jego winy. Następnie zadbaj o aspekt tolerancji w klasie. Szczególną rolę odgrywa wychowawca w szkole, który powinien poświęcić godzinę wychowawczą na omówienie choroby, jaką jest padaczka. Uwzględnij indywidualny przypadek ucznia i zachęć dzieci do dialogu (podyktowanego szacunkiem) lub zadawania bezpośrednich pytań dziecku z epilepsją. Otwartość sprzyja świadomości i budowaniu empatii, a ta jest niezbędna do kształtowania kompetencji społecznych. 
  3. Szybka interwencja. Podczas ataków może dojść do nietrzymania moczu czy defekacji, a to może narazić dziecko na kpiny i żarty ze strony kolegów. Uczeń wówczas powinien otrzymać szybką pomoc, ale może się ona również wiązać się z odgrodzeniem go od ciekawskich oczu kolegów. Oczywiście pomimo lekcji wychowawczych na temat epilepsji i tolerancji, mogą zdarzać się epizody jej braku. Nie patrz na to biernie i wpłyń na prawidłowe zachowanie tych “mniej delikatnych” jednostek.  
  4. Towarzysz kontrolny. Dla zapewnienia większego bezpieczeństwa dziecka, możesz oddelegować jednego z uczniów jako wsparcie kontrolne. Uczeń taki zwraca uwagę, gdzie znajduje się jego kolega z epilepsją lub towarzyszy mu podczas samotnych wędrówek np. do łazienki. Możesz wyznaczać dzienne dyżury klasie, wyznaczyć do tego przewodniczącego klasy lub szkolnego przyjaciela ucznia. Taki schemat działania wzmacnia więzi klasowe, uczy dzieci wzajemnego wspierania się, uczy opiekuńczości i stanowi dobry wstęp, by nauczyć dziecko odpowiedzialności. Korzystanie z takiego schematu wsparcia i współpracy pomiędzy uczniami, powinno jednak odbywać się za zgodą dyrekcji i ich rodzin. 
  5. Aby móc pomóc uczniowi z epilepsją w czasie ataku, koniecznie dowiedz się, co powinieneś zrobić, gdy nastąpi. Komunikacja w tym zakresie z rodzicami dziecka jest niezwykle ważna i dotyczy wszystkich nauczycieli lub opiekunów przedszkolnych. Nie zapomnij jednak poszerzać samemu swojej wiedzy. Korzystaj z gotowych filmów instruktażowych pokazujących sposób ułożenia dziecka w czasie napadu. Wesprzyj dodatkowo swoją edukację, wykorzystując specjalistyczne opracowania. Jednym z nich są Ćwiczenia dla dzieci z epilepsją. Pozycja ta zawiera podstawowe informacje na temat epilepsji i prezentuje karty pracy, które możesz wykorzystać podczas pracy z uczniem. 
  6. Dowiedz się, co może wywoływać ataki. Uczeń z epilepsją może być podatny na czynniki zewnętrzne, które wywołują epizody. Z tego względu nie powinni oni wykonywać pewnych ćwiczeń na WF-ie lub unikać ostrego światła podczas lekcji. Jaki element pełni rolę czynnika wywoławczego w przypadku Twojego ucznia, dowiesz się od jego rodziców.

Epilepsja u dzieci z autyzmem

A jak postępować, gdy uczeń z epilepsją w szkole jest również osobom ze spektrum autyzmu? Oprócz powyższych elementów uwzględnij sposoby nauczania ukierunkowane na uczniów z autyzmem lub spektrum autyzmu. Poświęciliśmy dwa artykuły tej tematyce, które mogą Ci pomóc: Dziecko z Zespołem Aspergera – wsparcie edukacyjne oraz Jak powinna wyglądać praca z uczniem z zespołem Aspergera?

Mimo że taki uczeń wymaga dodatkowej dozy cierpliwości i zrozumienia, motywuj go do samodzielności i wspieraj jego odporność psychiczną. Epilepsja, podobnie jak bycie w spektrum, stanowią jego integralną osobę, dlatego nie powinien tego ukrywać przed otoczeniem. W przypadku żartów i niezrozumienia środowiska, pokaż mu, jak sobie z nimi radzić, aby nie wpływało to na jego poczucie własnej wartości i samopoczucie. Każdy może się stać obiektem drwin, bez względu na to, czy jest chory, czy w pełni zdrowy, ale jako nauczyciel, musisz to odpowiednio uwypuklić i przekazać dziecku.

Bibliografia: 

  1. UCZEŃ CHORY NA PADACZKĘ, pod redakcją Agnieszki Małkowskiej-Szkutnik Barbary Woynarowskiej. 
  2. Praca z uczniem z epilepsją, Katarzyna Skurkiewicz. 
  3. Problemy młodzieży z padaczką, dr hab. n. med. Sławomir Kroczka