Sztuczna inteligencja w edukacji – możliwości i ograniczenia 

Patrząc na ciągły i szybki rozwój technologiczny nie ma się co dziwić, że AI w edukacji pojawiła się nagle i to „z przytupem”. Pokaźna liczba jej form i modeli ma za zadanie usprawnić wiele dziedzin i płaszczyzn edukacyjnych, co jest niezwykle atrakcyjne i budzi entuzjastyczne skojarzenia. Skąd zatem pokaźna grupa odbiorców, którzy wyrażają się niepochlebnie na temat sztucznej inteligencji? 

Przede wszystkim jest to reakcja na „nieznane”, a na przestrzeni historii bardzo łatwo zauważyć, że człowiek, który boi się nieznanych rozwiązań i możliwości, może je negatywnie oceniać. Jeszcze nie tak dawno temu – w XIX wieku – ludzie sceptycznie podchodzili do roli kolei w codzienności. Mówiono, że koleją nie powinny podróżować kobiety w ciąży, a wibracje, jakie generuje maszyna, mogą prowadzić do licznych powikłań zdrowotnych. Dzisiaj wiemy, że te tezy nie miały nic wspólnego z prawdą i rzeczywistością, a rozwój transportu na zawsze polepszył warunki życia i ułatwił przemieszczanie się. Jak zatem będzie z AI w edukacji? Przeanalizujmy obie strony medalu, czyli wady i zalety sztucznej inteligencji.

Sztuczna inteligencja w szkole – zalety edukacyjne 

Narzędzia przeznaczone dla nauczycieli oparte na AI mają wiele zastosowań. Oto kilka z nich: 

• zarządzanie administracyjne – platformy oraz wielopłaszczyznowe aplikacje mogą ułatwić kontakt z uczniami i ich opiekunami poza szkołą, co zapewnia szybkie rozwiązywanie danych problemów czy przyspiesza przepływ informacji. AI wspomaga również zarządzanie danymi i planowanie zajęć. Dzięki rozmaitym narzędziom nauka zdalna – która szczególnie swoje zastosowanie znalazła w okresie pandemicznym, o czym wspominaliśmy w artykule: Raz nauka zdalna, a raz stacjonarna – może funkcjonować na najwyższym poziomie.  
• analiza potrzeb indywidualnych – dzięki odpowiednim algorytmom sztuczna inteligencja może wskazać na podstawie zebranych danych postępy ucznia, a także współtworzyć materiał dostosowany do ich potrzeb. Jest to ewidentnie jedna z nadrzędnych zalet w edukacji od strony nauczania. 
• szybkie wywiązywanie się z obowiązków – nauczyciel to człowiek, który jest podatny na zmęczenie, zniechęcenie oraz choroby, które mogą spowolnić jego wydajność oraz wywiązywanie się z nauczycielskich obowiązków. Należy do nich tworzenie scenariuszy zajęć czy testów oraz ocenianie egzaminów. Pochłania to bardzo wiele czasu i wysiłku, które dzięki AI można zaoszczędzić. 
• nauczanie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Nauczyciele muszą być elastyczni, kreatywni i szukać idealnych rozwiązań szczególnie wśród uczniów, którzy zmagają się z zaburzeniami i trudnościami w nauczaniu. AI może stworzyć materiał oparty na bazie źródłowej lub wskazać narzędzia, które podniosą jakość przekazywania wiedzy przez nauczyciela. 

Oczywiście nie tylko nauczyciele mogą czerpać korzyści z AI w edukacji. Co sztuczna inteligencja oferuje uczniom? 

• Wspiera naukę języków obcych i pozyskiwanie informacji – dzięki tłumaczom, czy „komputerowym nauczycielom” uczeń może łatwo i szybko przetłumaczyć tekst z języka obcego lub na język obcy, oraz otrzymać informacje o każdej porze dnia i nocy – a nie tylko w obrębie placówki edukacyjnej. Dodatkowo AI może rekomendować źródła danych i wiadomości, które poszerzą światopogląd ucznia na dany temat, lub szukać prostych rozwiązań np. matematycznych, które będą dla ucznia lepiej przyswajalne i prostsze niż te, które poznaje bezpośrednio w szkole. 
• Skraca czas przeznaczony na odrabianie pracy domowej lub realizacji projektów szkolnych. 
• Poprzez oferowanie gier edukacyjnych wspiera rozwój umiejętności miękkich, rozładowanie stresu związanego z nauką i może kreować jej pozytywny odbiór. 
• AI może wspierać dopasowanie modelu nauki i pomóc stworzyć harmonogram dostosowany do potrzeb ucznia zwiększając jego efektywność. 

Oczywiście to nie wszystkie zalety sztucznej inteligencji w edukacji, ale zapewne najbardziej popularne i wyróżniające się na tle całej reszty. 

Sztuczna inteligencja w nauce oraz jej negatywy 

A co z wadami sztucznej inteligencji w edukacji? Oto kilka z nich:

• Maszyna to nie człowiek. Nauczyciel to nie tylko „przekaźnik” informacji. To obserwator, mentor i opiekun uczniów, który tworzy ze swoimi wychowankami więź. Może zapewnić im wsparcie emocjonalne oraz dostrzec potrzeby (społeczne, psychologiczne, pedagogiczne i emocjonalne), których uczeń nie jest świadomy, a następnie zainterweniować. Sztuczna inteligencja nie może konkurować pod tym względem z człowiekiem/nauczycielem. 
• SI opiera się na istniejących algorytmach i danych, co ogranicza jej kreatywność i może powodować wprowadzanie w błąd. Innowacyjne podejścia mają to do siebie, że pochodzą z ludzkich – a nie sztucznych – umysłów. 
• Spadek motywacji wśród kadry nauczycielskiej i uczniów, „osiadanie na laurach” i robienie czegoś po „najmniejszej linii oporu”. Nauczyciele, którzy generują testy czy scenariusze zajęć korzystając z AI lub uczniowie odrabiający lekcje za jej pomocą, mogą stracić zaangażowanie w przygotowywanie materiałów, przez co ucierpi ich wiedza, a także sposób nauczania. Poza tym podkreślmy, z czym wiąże się zawód nauczyciel – to nie tylko droga kariery, a misja i powołanie, które wymagają pełnego zaangażowania ze strony pedagoga. 
• Pojawienie się błędów informacyjnych i słaby research. Korzystając z AI podczas pisania wypracowania możemy na początku czuć radość, widząc jak w ciągu kilku chwil pojawia się upragniony tekst. Tymczasem może on zawierać masę błędów informacyjnych, źródłowych i językowych. 
• Zaniżanie potrzeb poznawania świata. AI może generować postawę typu: po co się tego uczyć, jak w razie potrzeby zapytam o to sztuczną inteligencję? Niestety może to tworzyć społeczeństwo ogłupiałe, które nie potrafi pozyskiwać wiedzy i korzystać z niej. Bez dostępu do AI uczeń nie tylko stanie się bezradny, ale i zdezorientowany/zagubiony. 

Patrząc na istniejące wady, pamiętajmy, że AI wciąż raczkuje w wielu dziedzinach, ale stale się uczy i rozwija. Programiści poszerzają algorytmy danych, dzięki czemu powyższe minusy są niwelowane. Być może za jakiś czas ograniczą się one dosłownie do minimum lub zatrzymamy się na jednym podpunkcie. Tak czy inaczej, AI zdecydowanie zostanie już elementem ludzkiej rzeczywistości. 

AI – Złoty Środek edukacji? 

Widzimy zatem, że nie ma idealnych rozwiązań, a coś, co ma wiele pozytywów może mieć i wiele wad. Sztuczna inteligencja może znacząco podnieść warunki edukacyjne (w szeroko rozumianym kontekście), ale i pogorszyć jakość nauki/szkolnictwa jeśli źle z niej skorzystamy. Niezwykle ważne jest zarządzanie sztuczną inteligencją i umiejętne postawienie granic, w których obrębie będzie zasadne z niej korzystać. Temat ten jest niezwykle intrygujący i obszerny, dlatego niniejszy artykuł może jedynie pokrótce przedstawić główne założenia i ograniczenia AI. Warto jednak zgłębiać temat, zwłaszcza że co chwilę pozyskujemy na temat sztucznej inteligencji nowych informacji. 

Sztuczna inteligencja w edukacji to pozycja, która rzuci realne światło na wykorzystanie nowości technologicznych i zastosowanie sztucznej inteligencji w edukacji. Skupia się na przedstawieniu, w jakich dziedzinach AI może przyspieszyć proces nauczania m.in. przekazywanie i przyswajanie wiedzy, a także jak może ułatwić zarządzanie placówką edukacyjną. Ewidentnie stanowi dobre źródło wiedzy dla nauczycieli i zarządu placówek, które coraz chętniej korzystają z udogodnień AI. Nie bójmy się zatem nowych rozwiązań, a koniecznie nauczmy rozsądnie z nich korzystać – dzięki temu największa obawa, że AI przejmie kontrolę nad całym procesem edukacji (i nie tylko) stanie się bezzasadna i niemożliwa.

Bibliografia: 

1. Związki sztucznej inteligencji i edukacji – szanse i zagrożenia dla stron procesu edukacji w kontekście miejskim, prof. dr hab. Jacek Szołtysek, Jakub Stęchły.
2. Sztuczna inteligencja w szkole, OPERON.
3. Rewolucja w szkole. Sztuczna inteligencja będzie uczyć nasze dzieci - Forsal.pl
4. AI w edukacji – zagrożenia i korzyści, Katarzyna Rygiel.
5. Sztuczna inteligencja (AI) jako megatrend kształtujący edukację Jak przygotowywać się na szanse i wyzwania społeczno-gospodarcze związane ze sztuczną inteligencją? Zintegrowany System Edukacji 
6. Sztuczna Inteligencja – Nowe Wyzwanie Edukacyjne, Sergo Kuruliszwili.