Terapia miofunkcjonalna co to jest?

Terapia miofunkcjonalna koncentruje się na przywracaniu równowagi mięśniowej w obrębie twarzy, języka i szyi. Celem, jaki stawia sobie terapia miofunkcjonalna, jest poprawa jakości życia pacjenta poprzez wyeliminowanie bądź zminimalizowanie nieprawidłowości w zakresie podstawowych funkcji biologicznych, takich jak:

• oddychanie,
• połykanie,
• gryzienie,
• żucie.

Terapia ta opiera się na założeniu, że funkcje te są ze sobą ściśle powiązane, a zaburzenie jednej z nich pociąga za sobą konsekwencje dla pozostałych. Praca terapeuty polega na reedukacji, czyli ponownym nauczeniu mięśni prawidłowych wzorców ruchowych.

Logopedia miofunkcjonalna

Współczesna logopedia miofunkcjonalna łączy tradycyjne metody logopedyczne z terapią mięśniową, tworząc holistyczne podejście do pacjenta. Terapeuci wykorzystują różnorodne techniki, od prostych ćwiczeń oddechowych po zaawansowane protokoły rehabilitacyjne, dostosowując je do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta.

Diagnoza i terapia miofunkcjonalna – dla kogo?

Terapia miofunkcjonalna jest stosowana u osób z różnorodnymi zaburzeniami w funkcjonowaniu mięśni twarzy, jamy ustnej i gardła.
Obejmuje między innymi pacjentów:

• dorosłych i dzieci z wadami zgryzu, obejmującymi nieprawidłowe ustawienie zębów względem siebie oraz nieprawidłowy kształt łuku zębowego, które w przypadku braku leczenia mogą prowadzić do trudności w połykaniu, żuciu, oddychaniu i mowie,
• z zaburzeniami mowy, takimi jak wargowo-zębowe, języko-zębowe, głoskowe problemy, seplenienie, jąkanie lub bełkotliwość,
• cierpiących na chrapanie lub bezdech senny, u których często pojawia się hałaśliwy oddech, zmęczenie i senność w ciągu dnia, a także mogą współwystępować problemy sercowo-oddechowe,
• z deficytami w aparacie mowy po udarze mózgu lub w przebiegu chorób neurologicznych,
• z nieprawidłowym ułożeniem języka w spoczynku i podczas mówienia, co może utrudniać wymowę, połykanie i prawidłowe oddychanie,
• z zaburzeniami odruchów ssania, żucia i połykania, szczególnie u noworodków i niemowląt, objawiającymi się problemami z koordynacją mięśni i wyciekiem pokarmu, a u starszych pacjentów prowadzącymi do trudności w odżywianiu,
• z tyłozgryzem lub przodozgryzem, wymagającymi precyzyjnej diagnostyki i interwencji.

Miofunkcjonalna terapia – jakie objawy powinny zwrócić uwagę?

Rodzice i nauczyciele mogą zaobserwować niepokojące sygnały, które powinny skłonić do konsultacji ze specjalistą. Poniżej przedstawiono najczęstsze objawy wskazujące na potrzebę wdrożenia terapii miofunkcjonalnej:

Diagnoza miofunkcjonalna

Podstawą skutecznego leczenia jest trafna diagnoza miofunkcjonalna. To kompleksowy proces, który pozwala zidentyfikować źródło problemu i zaplanować indywidualny program terapeutyczny. Najczęściej jest prowadzona przez wykwalifikowanego specjalistę, najczęściej logopedę lub terapeutę miofunkcjonalnego, często we współpracy z innymi ekspertami.

Proces diagnostyczny zazwyczaj obejmuje kilka kluczowych etapów:

1. Szczegółowy wywiad: powinien obejmować informacje dotyczące rozwoju pacjenta przed, w trakcie i po narodzinach, ze szczególnym uwzględnieniem odruchów oralnych, sposobu karmienia, osiągnięć w zakresie kamieni milowych rozwoju psychofizycznego oraz ewentualnych interwencji specjalistycznych. Mioterapeuta analizuje także historię zaburzeń ortopedycznych, fizjoterapeutycznych, laryngologicznych, foniatrycznych, stomatologicznych i ortodontycznych, które mogą mieć związek ze snem, a także wcześniejsze podejmowane terapie.
2. Badanie zewnątrzustne i wewnątrzustne: specjalista ocenia budowę anatomiczną twarzy, napięcie mięśniowe warg, policzków i języka, a także budowę i funkcjonowanie jamy ustnej.
3. Ocena funkcji prymarnych: analizie poddawany jest sposób oddychania (tor nosowy czy ustny), połykania (czy język nie napiera na zęby), gryzienia i żucia pokarmów.
4. Konsultacje specjalistyczne: w wielu przypadkach konieczna jest współpraca z ortodontą, laryngologiem, fizjoterapeutą czy chirurgiem szczękowym.

Terapia miofunkcjonalna – jak przebiega?

Celem terapii miofunkcjonalnej jest przywrócenie prawidłowego przebiegu funkcji biologicznych w obrębie narządu żucia. W niektórych przypadkach terapia skupia się na zbliżeniu tych funkcji do normy, uwzględniając współistniejące trudności pacjenta. Plan terapii miofunkcjonalnej opracowywany jest indywidualnie na podstawie wcześniejszej diagnozy i modyfikowany w zależności od postępów i napotykanych problemów.

U pacjentów z parafunkcjami terapię rozpoczyna się od ich eliminacji, ponieważ ich dalsze utrzymywanie się utrudnia stabilizację efektów. Pod okiem terapeuty pacjent uczy się prawidłowych pozycji spoczynkowych jamy ustnej, dojrzałego połykania, oddychania przez nos oraz prawidłowego gryzienia i żucia. Jednym z pierwszych celów jest uzyskanie oddychania torem nosowym.

Realizacja celów odbywa się poprzez:

• ćwiczenia czynne – samodzielnie wykonywane przez pacjenta,
• ćwiczenia bierne – masaże i stymulacje przeprowadzane przez terapeutę,
• ćwiczenia wspomagane – ruchy wspierane przez terapeutę.

Końcowym etapem terapii jest automatyzacja nabytych umiejętności, tak aby pacjent mógł stosować je w codziennym funkcjonowaniu.

Ćwiczenia miofunkcjonalne języka

Sercem terapii są indywidualnie dobrane zestawy ćwiczeń. Ćwiczenia miofunkcjonalne języka, warg, policzków i podniebienia to precyzyjnie zaplanowane sekwencje ruchowe, które mają na celu wzmocnienie osłabionych mięśni, rozluźnienie tych nadmiernie napiętych i budowanie prawidłowej koordynacji nerwowo-mięśniowej. Terapia często obejmuje również ćwiczenia postawy ciała, gdyż nieprawidłowe ułożenie głowy i szyi bezpośrednio wpływa na napięcie w obszarze ustno-twarzowym. Kluczem do sukcesu jest systematyczność i dokładność wykonywania ćwiczeń.

Ćwiczenia koncentrują się na:

• Wzmacnianiu mięśni żucia - poprzez specjalistyczne ćwiczenia zwiększające siłę i koordynację mięśni skroniowo-żuchwowych oraz mięśni twarzy. Pacjenci uczą się prawidłowych wzorców aktywacji mięśniowej podczas gryzienia różnych tekstur pokarmów.
• Korygowaniu nieprawidłowych nawyków - eliminacji szkodliwych przyzwyczajeń takich jak ssanie kciuka, gryzienie paznokci czy długotrwałe używanie smoczka, które mogą prowadzić do deformacji zgryzu.
• Poprawie koordynacji ruchowej - rozwoju precyzyjnych ruchów języka i szczęk niezbędnych do efektywnego rozdrabniania pokarmu oraz przygotowania go do połknięcia.

Wpływ terapii na gryzienie i żucie

Funkcje gryzienia i żucia są niezbędne do prawidłowego odżywiania i stymulują wzrost kości szczęki i żuchwy. Dzieci z zaburzeniami miofunkcjonalnymi często unikają twardych pokarmów, co prowadzi do osłabienia mięśni i nieprawidłowego rozwoju zgryzu. Terapia miofunkcjonalna obejmuje ćwiczenia stabilizujące żuchwę oraz usprawniające motorykę warg i języka, które są niezbędne do formowania kęsa pokarmowego i jego transportu w jamie ustnej, przygotowując aparat ustno-twarzowy do radzenia sobie z różnorodnymi pokarmami.

Terapia miofunkcjonalna a prawidłowe połykanie

Niemowlęcy typ połykania, z językiem wsuwanym między dziąsła, jest fizjologiczny w pierwszych miesiącach życia. Powinien on przekształcić się w dojrzały wzorzec, w którym szeroki język pionizuje się i przykleja do podniebienia. Przetrwały niemowlęcy typ połykania, z silnym tłoczeniem języka na zęby, prowadzi do wad zgryzu i wymowy. Terapia miofunkcjonalna koncentruje się na korekcji pozycji spoczynkowej języka i nauce dojrzałego wzorca połykania, co wymaga setek powtórzeń, aby nowy, prawidłowy ruch stał się automatyczny.

Terapia miofunkcjonalna – podsumowanie

Terapia miofunkcjonalna stanowi skuteczne narzędzie wspierające prawidłowy rozwój podstawowych funkcji życiowych u dzieci. Dla nauczycieli, rodziców i terapeutów zrozumienie jej zasad i możliwości może być kluczowe w procesie wczesnej interwencji i prewencji zaburzeń rozwojowych. Systematyczne podejście, oparte na rzetelnej diagnozie miofunkcjonalnej i dostosowanych do wieku metodach terapeutycznych, przynosi wymierne korzyści w zakresie poprawy jakości życia młodych pacjentów.

Bibliografia:

1. Carrasco-Llatas, M., O’Connor-Reina, C., & Calvo-Henríquez, C. (2021). The Role of Myofunctional Therapy in Treating Sleep-Disordered Breathing: A State-of-the-Art Review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(14), 7291. https://doi.org/10.3390/ijerph18147291
2. Liu, Y., Zhou, J. R., Xie, S. Q., Yang, X., & Chen, J. L. (2023). The Effects of Orofacial Myofunctional Therapy on Children with OSAHS’s Craniomaxillofacial Growth: A Systematic Review. Children, 10(4), 670. https://doi.org/10.3390/children10040670
3. Homem, M. A., Vieira-Andrade, R. G., Falci, S. G., & Ramos-Jorge, M. L. (2014). Effectiveness of orofacial myofunctional therapy in orthodontic patients: a systematic review. Dental Press Journal of Orthodontics, 19(4), 94–99. https://doi.org/10.1590/2176-9451.19.4.094-099.oar
4. Janeczek, M. (n.d.). Diagnoza i terapia miofunkcjonalna. Bona Verba. Pobrane 9 października 2025, z https://bonaverba.edu.pl/terapia-miofunkcjonalna.html
5. Terapia miofunkcjonalna - co to jest?. https://www.fizmedio.pl/artykul/na-czym-polega-terapia-miofunkcjonalna
6. Kamianowska, M., & Romanik, E. (n.d.). Mówić - jak to łatwo powiedzieć. Trening mowy dla osób z SM. Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego. Pobrane 9 października 2025, z [https://ptsr.org.pl/uploads/books/Mówić - jak to łatwo powiedzieć.pdf]