Mimo że internet to pomocne narzędzie edukacyjne, rozrywkowe i informacyjne, niesie za sobą wiele zagrożeń, na które w szczególności narażone są dzieci. Jakie niebezpieczeństwa na nie czekają i jak można im zapobiec?
Ostatnio na lekcji wychowawczej pojawił się u nas temat bezpieczeństwa w internecie i mała dyskusja, której się przysłuchiwałam. Kilka z dziewczyn opisywało sytuację, w której było świadkiem prześladowania jednej z koleżanek na portalu społecznościowym. Co prawda chodziła do innej szkoły, ale o konsekwencjach tych czynów można było słyszeć wszędzie – dziewczyna chciała popełnić samobójstwo. To skłoniło mnie do ponownego podjęcia tego tematu na jednej z lekcji wychowawczych. Proszę o wskazówki jak przeprowadzić taką rozmowę na temat bezpieczeństwa w internecie z dziećmi.
Wirtualna, internetowa rzeczywistość to niemal codzienność każdego z nas. Praca, nowinki technologiczne, informacje, rozrywka, filmy i spotkania towarzyskie online – to wszystko daje nam internet, który w okresie lockdownów szczególnie podbił swoją wartość. Z racji różnorodnych możliwości może być niezwykle przydatny, ale i niebezpieczny. Jako dorośli potrafimy unikać cyberprzestrzennych pułapek, jednak powinniśmy w tym względzie zadbać szczególnie o bezpieczeństwo naszych dzieci, które ostrożności w sieci dopiero się uczą. By wiedzieć jak je chronić, musimy najpierw zapoznać się z listą potencjalnych zagrożeń.
Bezpieczeństwo dzieci w internecie to temat zawsze aktualny i ponadczasowy. Dlaczego? Bo wraz z postępem technologicznym, zmieniają się niebezpieczeństwa, których mogą paść ofiarą. Dlatego to takie ważne byśmy jako osoby dorosłe – rodzice, pedagodzy i nauczyciele – byli z nimi na bieżąco.
Szkodliwe treści – pierwsze co zapewne przychodzi nam na myśl w tym podpunkcie to treści pornograficzne. Według badań przeprowadzonych przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, okazało się, że aż 21% dzieci w wieku 11 lat miało kontakt z pornografią w internecie, a starsza młodzież zadeklarowała, że ogląda treści pornograficzne przynajmniej raz w tygodniu. Pomijając potencjalne zagrożenie uzależniania od pornografii, warto podkreślić jak tego typu treści, wypaczają rozumienie sfery seksualnej, która wraz z dorastaniem staje się przedmiotem naturalnego zainteresowania.
Ale szkodliwe treści to nie tylko pornografia. To także fake newsy, które zaburzają osąd sytuacji, mogą prowadzić do irracjonalnych zachowań i dezinformacji społecznej. Skoro dorośli padają ofiarami tego zjawiska, o ileż w większym niebezpieczeństwie są dzieci, które dopiero nabywają wiedzę o świecie i nie są wyczulone, by każdą informację sprawdzać w rzetelnych źródłach.
Do niniejszego punktu należy także zaliczyć przemoc i patostreamy, czyli filmy, często transmitowane na żywo, przez ludzi podejmujących ekstremalne i niebezpieczne wyzwania, zachęcając przy tym do powielania ich zachowań. Coś, co dla osoby dorosłej może wydawać się skrajnie nieodpowiedzialne i głupie, dla dziecka może być obiektem zafascynowania, podziwu i chęci naśladownictwa, a to sprawia, że staje się szczególnie niebezpieczne.
Warto wspomnieć też o sekstingu, który rozpowszechnia się wśród coraz młodszych dzieci. To przesyłanie sobie nawzajem zdjęć oraz filmów (ze swoim udziałem) o charakterze seksualnym, co finalnie może skutkować cyberprzemocą.
Cyberprzemoc – ponieważ życie towarzyskie dzieci i młodzieży przenosi się w sposób nieunikniony do internetu, można za pomocą mediów społecznościowych i innych kanałów obserwować ich codzienność, zdjęcia, nagrania. Nawet jeśli dziecko potrafi racjonalnie korzystać z internetu, może paść ofiarą osób, które tego nie potrafią. Często są to osoby rówieśnicze, które bez zgody przerabiają zdjęcia i nagrania ofiary, upubliczniają o niej informacje, często uzupełnione oszczerstwami, zostawiają na jej profilu złośliwe komentarze lub tworzą podrobiony profil, by podszywać się pod swoją ofiarę. Ma to dla niej katastrofalne skutki i niejednokrotnie wiąże się z załamaniem emocjonalnym, a nawet próbami samobójczymi.
Uzależnienie – świat internetowy na pierwszy rzut oka wydaje się bardziej przyjazny, łatwiejszy i piękniejszy, szczególnie dla dzieci i młodzieży, którym trudno nawiązywać kontakty z rówieśnikami w realnym świecie. Bycie na bieżąco z obserwowanym profilem społecznościowym i filmikami sprawia, że dzieci przesiadują w internecie niemal cały czas. Do tego dochodzą gry online, które wymagają zaangażowania gracza o różnych porach, a chcąc przechodzić z poziomu na poziom, gra nawet do późnych godzin. To przyczynia się do medialno-internetowego uzależnienia i tracenia kontaktu z realną rzeczywistością oraz upośledzenia prawdziwych relacji społecznych.
Nieznajomi – w internecie każdy może być anonimowy. Ilość mediów społecznościowych i otwartość internetowa sprawia, że zapoznajemy w sieci zupełnie nieznane osoby, które w dowolny sposób mogą kreować swój wizerunek. Jest to szczególna pożywka dla osób zdemoralizowanych i pedofilów, którzy wyszukują swe ofiary w ufnych dzieciach.
Jako nauczyciel/pedagog/opiekun pamiętaj, że inaczej podchodzimy do bezpieczeństwa w internecie i egzekwowania reguł wobec dziecka, a inaczej wobec nastolatka. Każde z nich jest na innym poziomie doświadczeń, emocji i należy to uwzględnić oraz dostosować do jego potrzeb. Co zrobić ponadto?
Rozmawiać, rozmawiać i jeszcze raz rozmawiać. Nie wystarczy jedna prelekcja czy godzina wychowawcza na temat zagrożeń cyberprzemocy itd. Powtarzaj ”program ostrzegawczy” co jakiś czas, skupiając się nie tylko na negatywach i zagrożeniach, jakie niesie internet, ale również na skutecznych metodach radzenia sobie z problemem. Na przykład wskaż, jak ważne jest reagowanie, gdy widzimy formy prześladowania w internecie i gdzie należy to zgłosić. Albo przypomnij o narzędziach ochronnych, jakie daje nawet sam internet i portale społecznościowe — zablokowanie użytkownika, ograniczenie widoczności treści, nieakceptowanie zaproszeń nieznanych profili.
Prócz tego stań się REALNYM powiernikiem i towarzyszem, gotowym do udzielania rady, wysłuchania i interwencji. Dzieci często chcą szukać pomocy u dorosłych, ale nie zawsze potrafią to zrobić. Strach, wstyd i zakłopotanie zatrzymuje je przed tym, sprawiając, że problem tylko się pogłębia. Wyraźnie zaznacz, że nie zamierzasz oceniać dziecka, a pomóc mu wyjść z trudnej sytuacji.
Kluczowa jest również rozmowa z rodzicami, którzy nie zawsze są świadomi internetowych zagrożeń. Warto im przedstawić powyższą listę i zasugerować możliwości ochrony. Dostępne są tzw. aplikacje rodzicielskie, które blokują szkodliwe treści internetowe za pomocą specjalnie opracowanych algorytmów lub dają możliwość ręcznego blokowania stron. Ustalenie reguł korzystania z internetu w domu, może znacząco ograniczyć niebezpieczny wpływ sieci.
Obserwuj zachowanie dziecka. Jeśli zrobiło się drażliwe, agresywne lub wręcz przeciwnie, wycofane. Może to oznaczać jakiś problem – koniecznie dowiedz się, jaki i zareaguj. Nie bój się trudnych tematów z dzieckiem. Jak już ustaliliśmy, w internecie może natrafić na szkodliwe treści i warto je omówić. Zapytaj podczas wspólnych zajęć (zajęcia grupowe, indywidualne lub przygotowane z myślą o godzinie wychowawczej), czy któryś z podopiecznych spotkał się z pornografią, przemocą internetową, albo innym szkodliwym materiałem. Dowiedz się co o tym myśleli, co czuli i jak to na nich wpłynęło. Słuchaj uważnie, co mają do powiedzenia i obserwuj, jak na to reagują pozostali uczniowie. Dzięki temu będziesz mieć dobre podstawy do ewentualnej interwencji czy przygotowania planu następnych zajęć o podobnej tematyce.
Bibliografia:
