Kompetencje społeczne dzieci w wieku przedszkolnym

Z publikacji dowiesz się:

• Jaka jest rola nauczyciela w kształtowaniu postaw społecznych?
• Jak kształtować relacje społeczne w grupie?
• Czym są i jak się przejawiają działania antyspołeczne?
• Jak kształcić zachowania społeczne?
• Jak niwelować i wygaszać działania antyspołeczne?
• Dlaczego ważna jest prawidłowa komunikacja przedszkolaka z otoczeniem?
• Jak nauczyć dziecko współpracy podczas kształtowania kompetencji społecznych?
• Jak pomóc dziecku w dążeniu do samodzielności?
• Jak nauczyć dziecko szacunku i empatii do innych osób?
• Jak nauczyciel może stać się autorytetem w przedszkolu?
• Jak pomóc przedszkolakowi kontrolować swoje emocje?

Rozwijanie kompetencji społecznych sprzyja prawidłowej komunikacji dziecka z otoczeniem i przejawianiu asertywności czy własnego zdania. Dzięki temu może w przyszłości stać się osobą świadomą własnych potrzeb, pragnień i prowadzić satysfakcjonujące życie.

Autorki opracowania prócz niezbędnych informacji i wiadomości z zakresu kompetencji społecznych, umieściły praktyczne propozycje ćwiczeń, które przyczynią się do rozwoju wszystkich dziedzin, jakie obejmują kompetencje społeczne.

Spis treści

1. Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci – opis obszaru podstawy programowej 5

Charakterystyka rozwoju wskazanych umiejętności dziecka przedszkolnego w poszczególnych latach 7

2. Rola nauczyciela w kształtowaniu postaw społecznych w przedszkolu 16

3. Normy i zasady życia społecznego w przedszkolu, czyli jak kształtować relacje społeczne w grupie 25

4. Zachowania prospołeczne i aspołeczne przedszkolaka 35

W jaki sposób kształcić i wzmacniać zachowania prospołeczne? 37

Zachowania aspołeczne 37

5. Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci – materiały do realizacji zajęć 39

5.1. „Patrzę na ciebie, gdy do mnie mówisz!” – scenariusz dla dzieci 3-letnich (obszar 1.1 podstawy programowej) 39

5.2. „Czy mogę pożyczyć kredki?” – scenariusz zajęć dla dzieci 6-letnich (obszar 1.1 podstawy programowej) 41

5.3. „Mały dżentelmen łakomczuszek” – scenariusz zajęć dla dzieci 3- i 4-letnich (obszar 1.2 podstawy programowej) 44

5.4. „Układamy Kodeks starszaka” – scenariusz dla dzieci 6-letnich (obszar 1.2 podstawy programowej) 47

5.5. „Zabawa piłką” – scenariusz zajęć dla dzieci 6-letnich (obszar 1.3 podstawy programowej) 49

5.6. „Czyja zabawka jest ładniejsza?” – scenariusz zajęć dla dzieci 3-letnich (obszar 1.4 podstawy programowej) 52

5.7. „Warsztaty z przedstawiania się” – scenariusz dla dzieci 3- i 4-letnich (obszar 1.5 podstawy programowej) 54

5.8. „Bezpieczne i udane wakacje” – scenariusz dla dzieci 5-letnich (obszar 1.5 podstawy programowej) 57

Załączniki 59

Charakterystyka rozwoju wskazanych umiejętności dziecka przedszkolnego w poszczególnych latach 1. Dziecko obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co mówią i czego oczekują; grzecznie zwraca się do innych w domu, w przedszkolu, na ulicy Jakość komunikacji z otoczeniem społecznym stanowi podstawę nawiązywanych relacji. Słuchanie tego, co mówią inni, aby móc poznawać świat, a przy okazji rozumieć ich punkt widzenia, pozwala dziecku rozpoznawać także ich oczekiwania. Na początku odnoszą się one do oczekiwań spełniania przez dziecko „roli przedszkolaka”, w którą wpisane jest przestrzeganie wprowadzonych reguł zachowania względem otaczających je osób, zarówno rówieśników, jak i dorosłych. Elementem tych oczekiwań jest przestrzeganie podstawowych zasad savoir-vivre’u dotyczących stosowania zwrotów grzecznościowych w różnych sytuacjach, zarówno tych mających miejsce w przedszkolu, jak i poza nim. Dziecko trzyletnie: Trzylatkowi nie jest łatwo skupić przez dłuższy czas uwagi na tym, co mówią inni. Wynika to generalnie z uwarunkowań dotyczących procesów uwagi i pamięci. Dlatego komunikaty, informacje, polecenia kierowane do maluchów nie mogą być rozbudowane, a przekaz powinien być nacechowany prostym i zrozumiałym dla dziecka językiem. Maluch przestępujący próg przedszkola zwykle posługuje się prostymi zwrotami grzecznościowymi typu: „dzień dobry”, „dziękuję”. Wymaga jednak ustawicznego przypominania o konieczności ich stosowania. Dziecko czteroletnie: U czterolatka uwaga ma wciąż charakter mimowolny, co oznacza, że skupia się najczęściej na bodźcach silnych i atrakcyjnych dla niego samego. Przestrzeganie zasady grzecznego odnoszenia się do innych wymaga nie tylko zachęcania, ale sprecyzowanego systemu motywowania. Podnoszenie walorów tych dzieci, które nie mają trudności z mówieniem: „przepraszam, dziękuję” itp. jest doskonałym sposobem na to, aby stały się wzorem do naśladowania dla innych dzieci. Przypominanie o zwrotach grzecznościowych jest wciąż jeszcze wpisane w codzienną pracę dorosłych. Dziecko pięcioletnie: Dziecko pięcioletnie – to już powoli dobry odbiorca tego, co mówią inni. Chętnie słucha, chętnie uczestniczy we wszelkiego rodzaju dyskusjach. Kolejny rok uczęszczania do przedszkola jest to czas, w którym dziecko powinno rozpoznawać oczekiwania innych wobec jego zachowań, postępowania. Zwykle zna wszystkie obowiązujące zasady, niejednokrotnie uczestniczy w ich określaniu (do stosowania przez wszystkie dzieci). Stosuje zwroty grzecznościowe i wymaga tego samego od swoich rówieśników w sytuacjach, kiedy należy np. podziękować, przeprosić. Dziecko sześcioletnie: U najstarszych przedszkolaków można obserwować przejawy kształtującej się uwagi dowolnej. Dzieci potrafią słuchać uważnie nauczycieli, zachowują się spokojnie na przedstawieniach, koncertach, mimo że dobrze znają ich treść i nie są nimi czasami szczególnie zainteresowane. Znajomość zasad zachowania przekłada się na faktyczne zachowania. W tym wieku dzieci nie tylko chętnie słuchają, ale aktywnie uczestniczą w dyskusjach, mają swoje zdanie na określone tematy. Potrafią ocenić własne i innych postępowanie w kontekście wprowadzonych reguł.